ANA TILINDE OQUTUV – MILLIY TASILIMIZNIÑ TEMELIDIR Seyran SULEYMAN subetleşti Aman-aman er yıl Ukraina Tasil nazirligi orta ve aliy oquv yurtlarınıñ oqutuv ceryanına ait bir çoq yañı qararlarnı qabul ete. Teessüf ki, bu qararlar qırımtatar milliy tasil sistemini tiklemege veya inkişaf ettirmege doğrultılğan, dep olamaymız. Bundan sebep tasil saasında çoqtan-çoq meselelerimiz bu küngece çezilmedi. İşte, 2013-2014 oquv yılı arfesinde biz QMC Yuqarı Şurasınıñ deputatı, Milliy Meclis tasil ve medeniyet idaresiniñ yolbaşçısı, "Maarifçi" assotsiatsiyasınıñ reisi Safure Kacametovanen körüşip, milliy tasil meseleleri aqqında subetleştik. – Safure oca, yañı oquv yılında Qırımda yañı mektep ya da sınıflarımız açılacaqmı? Umumen, deyik, mektepte milliy sınıf açmaq içün neler talap oluna? – Yañı milliy mektepler, sınıflar açmaq içün daimiy sürette çalışamız, amma Qırımda milliy mekteplerniñ açıluvı meselesi tamamile toqtadı desem, yañlış olmaz. Sıltavlar aynı – boş binalar yoq, inşaatqa sermiya ayırılmay ve ilâhre. Bu zorluqlarğa baqmadan, bizler rus tilinde oqutqan mekteplerniñ terkibinde qırımtatar sınıflarını açmağa devam etemiz. Böyle vaziyette bu yolnen ketmege mecburmız. Keçken sene 41 mektepniñ terkibinde milliy sınıflarımız açıldı. Bu sene de yañı milliy sınıflar, bala bağçalarında milliy gruppalar açmağa areket ettik. Amma bu yönelişte epimiz çalışmaq kerekmiz, tek "Maarifçi" degil. Ana-babalar, yerli meclisler, din cemiyetleri, qısqası, bütün halq areket etse, o vaqıt milliy tasilimizni tiklep olurmız. Yani meseleniñ çezilüvi eñ-evelâ özümizge bağlı. Bilesiñiz, meselâ, Aqmescitteki Borçoqraq (Fontanı) massivinde yañı milliy mektep çoqtan berli açılmaq kerek edi. Mektep binanıñ yarısı endi azır. Lâkin mektepniñ qurucılığı devletniñ bizge lâqayd baqqanı sebebinden sozuldı. İnşaatnı bitirmek meselesi, elbet de, sermiyağa bağlı. Biz, qırımtatar deputatları, bu meseleni devamlı köteremiz, bu meseleni qarar ve tevsiyelerge kirsettik, amma er şey kâğıtta qala. Yazıq ki, Ukrainanıñ mustaqil devlet olaraq tiklenüvine salmaqlı isse qoşqan qırımtatar halqınıñ eñ müim meselesi – milliy tasilni inkişaf ettirüv meselesi aynı Ukraina tarafından al etilmey. Mektepte milliy sınıf açmaq içün şeerde 8 talebe, köy yerlerinde 5 talebe olması kerek. Demek, ana-babalarda milliy sınıflar açtırmaq içün aqları bar. Bunıñ içün ariza yazmaq kerek. Eger mektep direktorları buña ayaq çalsa, bu aqta bizge ve Tasil nazirligine bildirmeli. Öz aq-uquqlarımıznı özümiz qorçalayıq, başqa çare yoqtır. – Ukraina Tasil nazirliginiñ qararına binaen, bu oquv yılından itibaren, mekteplerde 5-nci sınıftan başlap, ekinci ecnebiy tilniñ ya da bir de-bir milliy azlıq tiliniñ ögrenilmesi mecburiy yapıldı. Bu qararğa nasıl qıymet keser ediñiz? – Bu qarardan faydalanıp, rus tilli mekteplerde beşinci sınıftan başlap, ekinci ecnebiy til yerine qırımtatar tilini seçip almaq mümkün. Bu meselede ocalar, ana-babalar faallik kösterip, talap etip, qararnı böyle şekilde qullanmalarını tevsiye etem. Atta diger millet balaları da bizim tilimizni ögrene bileler. Lâkin şunı qayd etmek isteyim ki, bu qarar bizim meselemizni çezmey, tilimizni ve tasilimizni qorçalaycaq – milliy tasil-terbiye, yani milliy sınıflardır. Çünki tek milliy sınıflarnıñ oquv planında qırımtatar tili fen olaraq temelli yer ala. Şu sebepten milliy sınıflarnı çoqlaştırmaq kerek. – "Maarifçi" cemaat teşkilâtı olsa da, Qırımda qırımtatar tilinde tasilni ğayrıdan tiklev saasında faal çalışmaqta. Amma "bir qoldan davuş çıqmaz" deyler. Siz devlet tarafından bir de-bir yardım köresiñizmi? – "Bir qoldan davuş çıqmaz" deseler de, özümizge inanamız. Yazıq ki, devlet tarafından qoltutuv pek zayıf, şu sebepten leyhalar yazamız, investorlarnı qıdıramız, halqımıznı da milliy tasil-terbiye meselesine daima celp etemiz. On yıldan ziyadedir ki, "Maarif işleri" gazetasını çıqaramız. Qırımtatar tilinde tasil köntseptsiyası da kene maarifçilerimizniñ teşebbüsinen ömürge keçirile, amma biz talap etken maqsadlı maliyeviy devlet programması daa qabul etilmedi. – İnvestorlarnı celp etemiz, dediñiz. Kimlerni celp ettiñiz? – Biz "Qırımtatar tilinde oqutılğan mekteplerniñ maddiy-tehnikiy bazasını pekitüv" adlı leyha azırladıq ve "Alraid" teşkilâtınıñ, İslâm inkişaf bankınıñ maddiy yardımı sayesinde bütün 15 milliy ve eki tilde oqutılğan 1 mektebimizniñ maddiy-tehnikiy bazasını tekmilledik. Yañı binalar quruldı, tamir işleri yapıldı, tibbiyat odalarına zarur tehnika alındı, sınıflar kerekli eşyalar, taqım ve cihazlarnen donatıldı. Şu cümleden, mekteplerimizniñ yarısından ziyadesi yañıdan rekonstruktsiya yapıldı. Binalar devlet standartlarına cevap berip başladı. İslâm inkişaf bankı halqara seviyede çoqtan-çoq leyhalarnı ömürge keçirse de, aynı bizim leyhamızğa eñ yüksek qıymet kesti. Çünki bir kereden bütün mekteplerge ameliy yardım kösterildi. Yaqında ise Türkiyede yaşağan belli qırımtatar adamı, Qocaeli derneginiñ başı İbraim Aracınıñ yardımınen Qırımdaki rus tilli mekteplerde açılğan 20 qırımtatar sınıf odası yañı kompyuterlernen teminlendi. – Belli ki, VNO (vneşneye nezavisimoye ötsenivaniye) esnasında talebelerniñ episi test sınavlarını ya ukrain, ya rus tilinde bereler. Qanun imkân bergenine baqmadan, testlerni qırımtatar tilinde bermege istegenlerni bıltır olğanı kibi, bu yıl da körmedik. Bunıñ esas sebebi nede? Bu vaziyetni deñiştirmek içün ne yapmalı? – Bu yıl Qırım mekteplerini 14 biñ mezun bitirdi. 15 milliy mektepten ise 311 mezun çıqtı. Olardan altın ve kümüş medalnen bitirgenler de bar. Mezunlar VNOnı qırımtatar tilinde bermege istemegenleriniñ esas sebebi devlet milliy tasilniñ köntseptual şekilde inkişaf etüvine qoltutmağanına bağlı. Fikirimce, bu seneden başlap, Qırım Tasil nazirliginiñ qırımtatar tilinde tasil idaresi, nazirlikte qırımtatar tilinde tasil içün mesül olıp, yañı tayinlengen nazir muavini bu meselege ciddiy baqıp, mekteplerge konkret yardım etmeli. Milliy tasilimiz keçici devirde olğanı içün talebelerimiz qırımtatar tilinde test sınavlarını seçmeyler degen sıltav endi itibarımıznı tüşürip başladı. Mektep müdirleri talebelerni VNO qırımtatar tilinde berilmesi ise talebelerni 5-nci sınıftan başlap azırlamaq, yani bunıñ içün imkânlar yaratmaq borclular. Öyle yapmasaq, milliy mekteplerimiz devlet tarafından qapatılıp başlanır. – Mektepler içün milliy kadrlar, derslikler yeterlimi? Umumen Ukraina Tasil nazirliginen em de Qırım Tasil nazirliginen iş tutasıñızmı? – Şükürler olsun, derslikler yeterli, amma milliy kadrlar köntseptual şekilde azırlanmay. Yazıq ki, bu meseleni qaç kere kötersek de, Köntseptsiyağa kirsetsek de, Qırımnıñ eki universiteti tek filologlarnı azırlay. Mektepkece terbiye, başlanğıç mektep ve fen ocaları azırlanmay. Bu belâ milliy tasilimizniñ inkişafına pek keder ete. Ukraina ve Qırım Tasil nazirliklerinen, elbet de, iş tutamız, çünki devletni milliy tasil meselesine celp etmek içün dialog kerek. – Er yıl 20-30 abituriyentimiz Türkiyege oqumağa yollanıla. Türkiye, sağ olsun, başqa türkiy ülkelerge qoltutqanı kibi, bizge de qoltuta. Gençlerimiz Türkiyeniñ yetekçi aliy oquv yurtlarında tasil alalar. Oqumaq içün bütün şaraitler yaratıla, stipendiya berile. Gençlerni Qırımdan Türkiyege yollav işini "Maarifçi" alıp bara. Amma Türkiyede oqup bitirgen mütehassıslar Ukrainada çalışıp olamaylar, çünki Türkiye diplomları Ukrainada tanılmay. Endi çoqtan berli köterilgen bu mesele ne vaqıt çezilecek? – Yañılasıñız, Ukrainada Türkiye diplomları tanıla. "Maarifçi" assotsiatsiyası uzun ve davalı işlerni soñuna yetkizdi ve aman-aman altı yıl evelsi Ukraina Tasil nazirligi Türkiye diplomlarını nostrifikatsiya cedveline kirsetti. Nostrifikatsiyadan keçken diplomlar Ukraina tarafından tanıla, lâkin Türkiyede oquvnı bitirgen mezun diplomına apostil qoydırıp, onı Ukrainada devlet notariusında ukraincege tercime ettirip, Ukraina Tasil nazirliginiñ nostrifikatsiya idaresine teslim etmeli. – Bilgenime köre, Qazahistanda Ahmed Yaseviy adına halqara universiteti Qırımdan kelgen studentlerni oqutmağa azır. O universitette bizim studentlerimiz oquymı, başqalar da o yerge yollanılacaqmı? – 2011 senesi "Maarifçi" assotsiatsiyası Ahmed Yaseviy adına halqara universitetnen añlaşma imzaladı ve şimdi bu universitette bir qaç studentimiz tasil ala. Kelecekte de bu universitetke talebelerni yollarmız. O yerde oqumağa istegen gençlerimiz bizge kün-evelden, deyik, yanvar ayında, muracaat etmek kerekler. Biz olarnı cedvelge alıp, avgust ayınace bütün teşkiliy meselelerni al etermiz. Şunı da qayd etmeli ki, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Mustafa Cemilev ve Şimaliy Qıbrız Yaqın Doğu universitetiniñ rektorı professor Suat Günsel tarafından imzalanğan añlaşmağa binaen, biz qırımtatar ve ingliz tillerinden sınav keçirip, er sene 3-4 talebeni de Qıbrızğa oqumağa yollaymız. Bu universitette de oqumağa istegen yaşlar yanvar ayından "Maarifçi"ge kelip, ariza yazmalılar. Yañı oquv yılı arfesinde milliy maarif meselesi tek "Maarifçi"niñ qayğısı degil, bütün halqımıznıñ qayğısıdır degen ümütnen "Yañı dünya" gazetasınıñ oquyıcılarına aman-esenlikler tilep, er kesni milliy maarifke qoltutmağa çağıram! – Subetiñiz içün sağ oluñız, keleyatqan yañı oquv yılı muvafaqiyetli olıp, milliy tasilimizniñ inkişafına yañı siltem berecegine ümüt etemiz.
Posted on: Thu, 29 Aug 2013 12:21:27 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015