Ayodhya Kaanda - Sarga 9 In this Sarga, convinced by Manthara that she and her son Bharata would have a miserable life should Rāma become the king, Kaikēyee asks Manthara for a way out. Manthara reminds Kaikēyee of the two boons given to her by her husband during the war between Dēvas and Asuras. She tells her to claim those two boons, by asking that Rāma be sent to the Vana and Bharata be consecrated as the crown-prince. Manthara explains that once Rāma is out of the picture, Bharata will be able to establish himself. Manthara also tells the modus operandi to Kaikēyee; to remove her ornaments, to lie down on the bare floor in the chamber of anger, etc. and to persist till her husband agrees. Kaikēyee feels grateful and exhilarated with the idea and praises Manthara. She goes to the extreme saying that either she would die or Rāma would be exiled to the Vana. 2.9.1 ఏవముక్తా తు కైకేయీ క్రోధేన జ్వలితాననా । దీర్ఘముష్ణం వినిశ్వస్య మన్థరామిదమబ్రవీత్ ॥ ēvamuktā tu kaikēyī krōdhēna jvalitānanā । dīrghamuṣṇaṃ viniṡvasya mantharāmidamabravīt ॥ Hearing this, Kaikēyee, with her face burning in rage, said to Manthara heaving a long and burning sigh: 2.9.2 అద్య రామమితః క్షిప్రం వనం ప్రస్థాపయామ్యహమ్ । యౌవరాజ్యే చ భరతం క్షిప్రమేవాభిషేచయే ॥ adya rāmamitaḥ kṣipraṃ vanaṃ prasthāpayāmyaham । yauvarājyē ca bharataṃ kṣipramēvābhiṣēcayē ॥ This very day I shall send Rāma away to the forest, and I shall consecrate Bharata as the crown-prince. 2.9.3 ఇదం త్విదానీం సమ్పశ్య కేనోపాయేన మన్థరే । భరతః ప్రాప్నుయాద్రాజ్యం న తు రామః కథఞ్చన ॥ idaṃ tvidānīṃ sampaṡya kēnōpāyēna mantharē । bharataḥ prāpnuyādrājyaṃ na tu rāmaḥ kathañcana ॥ Think about an Upāya, Manthara, by which Bharata gains the kingdom, and not Rāma, by any means! 2.9.4 ఏవముక్తా తయా దేవ్యా మన్థరా పాపదర్శినీ । రామార్థముపహింసన్తీ కైకేయీమిదమబ్రవీత్ ॥ ēvamuktā tayā dēvyā mantharā pāpadarṡinī । rāmārthamupahiṃsantī kaikēyīmidamabravīt ॥ Having thus been asked by her mistress, the evil minded Manthara said these words that would ruin Rāma’s prospects: 2.9.5 హన్తేదానీం ప్రవక్ష్యామి కైకేయి! శ్రూయతాం చ మే । యథా తే భరతో రాజ్యం పుత్రః ప్రాప్స్యతి కేవలమ్ ॥ hantēdānīṃ pravakṣyāmi kaikēyi! ṡrūyatāṃ ca mē । yathā tē bharatō rājyaṃ putraḥ prāpsyati kēvalam ॥ Ah, good! Now listen, Kaikēyee, I will tell you how your son Bharata alone gets the kingdom! 2.9.6 కిం న స్మరసి కైకేయి! స్మరన్తీ వా నిగూహసే । యదుచ్యమానమాత్మార్థం మత్తస్త్వం శ్రోతుమిచ్ఛసి ॥ kiṃ na smarasi kaikēyi! smarantī vā nigūhasē । yaducyamānamātmārthaṃ mattastvaṃ ṡrōtumicchasi ॥ Well, don’t you remember, Kaikēyee? Or you remember, but choose not to say! Or, you just like to hear me say what might serve your purpose? 2.9.7 మయోచ్యమానం యది తే శ్రోతుం ఛన్దో విలాసిని! । శ్రూయతామభిధాస్యామి శ్రుత్వా చాపి విమృశ్యతామ్ ॥ mayōcyamānaṃ yadi tē ṡrōtuṃ chandō vilāsini! । ṡrūyatāmabhidhāsyāmi ṡrutvā cāpi vimṛṡyatām ॥ Dear playful! If it pleases you to hear me say, listen, I will tell you. And after listening, think through it seriously! 2.9.8 శ్రుత్వైవం వచనం తస్యా మన్థరాయాస్తు కైకేయీ । కిఞ్చిదుత్థాయ శయనాత్స్వాస్తీర్ణాదిదమబ్రవీత్ ॥ ṡrutvaivaṃ vacanaṃ tasyā mantharāyāstu kaikēyī । kiñcidutthāya ṡayanātsvāstīrṇādidamabravīt ॥ Hearing those words of Manthara, Kaikēyee rose half-way from her well spread bed and said: 2.9.9 కథయ త్వం మమోపాయం కేనోపాయేన మన్థరే! । భరతః ప్రాప్నుయాద్రాజ్యం న తు రామః కథఞ్చన ॥ kathaya tvaṃ mamōpāyaṃ kēnōpāyēna mantharē! । bharataḥ prāpnuyādrājyaṃ na tu rāmaḥ kathañcana ॥ O Manthara! Tell me the Upāya, by which Bharata will get the kingdom, and Rāma, by no means! 2.9.10 ఏవముక్తా తయా దేవ్యా మన్థరా పాపదర్శినీ । రామార్థముపహింసన్తీ కుబ్జా వచనమబ్రవీత్ ॥ ēvamuktā tayā dēvyā mantharā pāpadarṡinī । rāmārthamupahiṃsantī kubjā vacanamabravīt ॥ Having thus been asked by her mistress, Manthara, the humpback, with her evil vision, said these words that would ruin Rāma’s prospects: 2.9.12 తవ దైవాసురే యుద్ధే సహ రాజర్షిభిః పతిః । అగచ్ఛత్త్వాముపాదాయ దేవరాజస్య సాహ్యకృత్ ॥ దిశమాస్థాయ వై దేవి! దక్షిణాం దణ్డకాన్ప్రతి । వైజయన్తమితి ఖ్యాతం పురం యత్ర తిమిధ్వజః ॥ tava daivāsurē yuddhē saha rājarṣibhiḥ patiḥ । agacchattvāmupādāya dēvarājasya sāhyakṛt ॥ diṡamāsthāya vai dēvi! dakṣiṇāṃ daṇḍakānprati । vaijayantamiti khyātaṃ puraṃ yatra timidhvajaḥ ॥ O Mistress, during the time of war between Dēvas and Asuras, your husband went to the assistance of the king of the Dēvas along with other Rājarshis, and took you along with him. He set off towards the southern region of Dandakāraṇya to a renowned city called Vaijayanta where Timidhvaja lived. 2.9.13 స శమ్బర ఇతి ఖ్యాతశ్శతమాయో మహాసురః । దదౌ శక్రస్య సఙ్గ్రామం దేవసఙ్ఘైరనిర్జితః ॥ sa ṡambara iti khyātaṡṡatamāyō mahāsuraḥ । dadau ṡakrasya saṅgrāmaṃ dēvasaṅghairanirjitaḥ ॥ That mighty Asura, who was a master of every kind of magic, was well known as Ṡambara. He could not be vanquished by the many hosts of Dēvas and he fought a tough battle with Ṡakra. 2.9.14 తస్మిన్మహతి సఙ్గ్రామే పురుషాన్క్షతవిక్షతాన్ । రాత్రౌ ప్రసుప్తాన్ఘ్నన్తి స్మ తరసాఽఽసాద్య రాక్షసాః ॥ tasminmahati saṅgrāmē puruṣānkṣatavikṣatān । rātrau prasuptānghnanti sma tarasāsādya rākṣasāḥ ॥ In that great battle, the Rākshasas used to descend in the darkness of the night and kill the sleeping and wounded men by brute force. 2.9.15 తత్రాకరోన్మహద్యుద్ధం రాజా దశరథస్తదా । అసురైశ్చ మహాబాహుశ్శస్త్రైశ్చ శకలీకృతః ॥ tatrākarōnmahadyuddhaṃ rājā daṡarathastadā । asuraiṡca mahābāhuṡṡastraiṡca ṡakalīkṛtaḥ ॥ Then, the mighty armed King Daṡaratha had a fierce fight there. His body was torn to pieces by the Ṡastras of the Asuras. 2.9.16 అపవాహ్య త్వయా దేవి! సఙ్గ్రామాన్నష్టచేతనః । తత్రాపి విక్షతశ్శస్త్రైః పతిస్తే రక్షితస్త్వయా ॥ apavāhya tvayā dēvi! saṅgrāmānnaṣṭacētanaḥ । tatrāpi vikṣataṡṡastraiḥ patistē rakṣitastvayā ॥ My mistress! Then he fell unconscious and you carried him away from the battle field. Even there, he was saved by you when attacked with Ṡastras. 2.9.17-18a తుష్టేన తేన దత్తౌ తే ద్వౌ వరౌ శుభదర్శనే! । స త్వయోక్తః పతిర్దేవి యదేచ్ఛేయం తదా వరౌ । గృహ్ణీయామితి తత్తేన తథేత్యుక్తం మహాత్మనా ॥ tuṣṭēna tēna dattau tē dvau varau ṡubhadarṡanē! । sa tvayōktaḥ patirdēvi yadēcchēyaṃ tadā varau । gṛhṇīyāmiti tattēna tathētyuktaṃ mahātmanā ॥ Then, O endearing one, you were given two boons by him. O mistress, you then said to your husband, that you would receive those boons when you want them. And that Mahātma said ‘so be it!’ 2.9.18b-19 అనభిజ్ఞామ్హ్యహం దేవి! త్వయైవ కథితా పురా । కథైషా తవ తు స్నేహాన్మనసా ధార్యతే మయా । రామాభిషేకసమ్భారాన్నిగృహ్య వినివర్తయ ॥ anabhijñāmhyahaṃ dēvi! tvayaiva kathitā purā । kathaiṣā tava tu snēhānmanasā dhāryatē mayā । rāmābhiṣēkasambhārānnigṛhya vinivartaya ॥ O mistress, I was indeed unaware of this! It was you who told me about this long time ago! I retained in my mind what you mentioned out of friendship. Insist, and stop the preparations for Rāma’s consecration! 2.9.20 తౌ వరౌ యాచ భర్తారం భరతస్యాభిషేచనమ్ । ప్రవ్రాజనం చ రామస్య త్వం వర్షాణి చతుర్దశ ॥ tau varau yāca bhartāraṃ bharatasyābhiṣēcanam । pravrājanaṃ ca rāmasya tvaṃ varṣāṇi caturdaṡa ॥ Claim those two boons from your husband: Coronation of Bharata and banishment of Rāma for fourteen years! 2.9.21 చతుర్దశ హి వర్షాణి రామే ప్రవ్రాజితే వనమ్ । ప్రజాభావగతస్నేహస్స్థిరః పుత్రో భవిష్యతి ॥ caturdaṡa hi varṣāṇi rāmē pravrājitē vanam । prajābhāvagatasnēhassthiraḥ putrō bhaviṣyati ॥ When Rāma is in exile in the Vanas for fourteen years, your son will be firmly established by winning the hearts of people by his affection. 2.9.22 క్రోధాగారం ప్రవిశ్యాఽద్య క్రుద్ధేవాశ్వపతేస్సుతే! । శేష్వాఽనన్తర్హితాయాం త్వం భూమౌ మలినవాసినీ ॥ krōdhāgāraṃ praviṡyādya kruddhēvāṡvapatēssutē! । ṡēṣvānantarhitāyāṃ tvaṃ bhūmau malinavāsinī ॥ Go to the ‘anger chamber’, O daughter of Aṡwapati, and lie down on the bare floor wearing soiled garments as though you were in a rage! 2.9.23 మాస్మైనం ప్రత్యుదీక్షేథా మా చైనమభిభాషథాః । రుదన్తీ చాపి తం దృష్ట్వా జగత్యాం శోకలాలసా ॥ māsmainaṃ pratyudīkṣēthā mā cainamabhibhāṣathāḥ । rudantī cāpi taṃ dṛṣṭvā jagatyāṃ ṡōkalālasā ॥ Do not look at him! Do not talk to him! Continue to weep, in full grief, when you see him! 2.9.24 దయితా త్వం సదా భర్తురత్ర మే నాస్తి సంశయః । త్వత్కృతే స మహారాజో విశేదపి హుతాశనమ్ ॥ dayitā tvaṃ sadā bharturatra mē nāsti saṃṡayaḥ । tvatkṛtē sa mahārājō viṡēdapi hutāṡanam ॥ That you are your husband’s beloved wife is beyond any doubt. For your sake, the emperor would even jump into burning fire. 2.9.25 న త్వాం క్రోధయితుం శక్తో న క్రృద్ధాం ప్రత్యుదీక్షితుమ్ । తవ ప్రియార్థం రాజా హి ప్రాణానపి పరిత్యజేత్ ॥ na tvāṃ krōdhayituṃ ṡaktō na krṛddhāṃ pratyudīkṣitum । tava priyārthaṃ rājā hi prāṇānapi parityajēt ॥ He simply cannot bring himself to make you angry or see you being angry. The king would not even hesitate to give up his life to please you. 2.9.26 న హ్యతిక్రమితుం శక్తస్తవ వాక్యం మహీపతిః । మన్దస్వభావే బుధ్యస్వ సౌభాగ్యబలమాత్మనః ॥ na hyatikramituṃ ṡaktastava vākyaṃ mahīpatiḥ । mandasvabhāvē budhyasva saubhāgyabalamātmanaḥ ॥ The king is not capable of transgressing your words. Ye diffident, know the power of your conjugal relationship! 2.9.27 మణిముక్తం సువర్ణాని రత్నాని వివిధాని చ । దద్యాద్దశరథో రాజా మాస్మ తేషు మనః కృథాః ॥ maṇimuktaṃ suvarṇāni ratnāni vividhāni ca । dadyāddaṡarathō rājā māsma tēṣu manaḥ kṛthāḥ ॥ King Daṡaratha might offer you gems and pearls, gold and precious stones of many kinds; you must not be tempted by them. 2.9.28 యౌ తౌ దైవాసురే యుద్ధే వరౌ దశరథోఽదదాత్ । తౌ స్మారయ మహాభాగే! సోఽర్థో న త్వామతిక్రమేత్ ॥ yau tau daivāsurē yuddhē varau daṡarathōdadāt । tau smāraya mahābhāgē! sōrthō na tvāmatikramēt ॥ O blessed one! Remind Daṡaratha of the two boons he gave during the war between Dēvas and Asuras. Do not get sidetracked from your goal! 2.9.29 యదాతు తే వరం దద్యాత్స్వయముత్థాప్య రాఘవః । వ్యవస్థాప్య మహారాజం త్వమిమం వృణుయా వరమ్ ॥ yadātu tē varaṃ dadyātsvayamutthāpya rāghavaḥ । vyavasthāpya mahārājaṃ tvamimaṃ vṛṇuyā varam ॥ Only after that descendant of Raghu agrees to grant those boons and personally lifts you up, and only after that emperor settles down, may you ask for these boons: 2.9.30 రామం ప్రవ్రాజయారణ్యే నవ వర్షాణి పఞ్చ చ । భరతః క్రియతాం రాజా పృథివ్యాః పార్థివర్షభః ॥ rāmaṃ pravrājayāraṇyē nava varṣāṇi pañca ca । bharataḥ kriyatāṃ rājā pṛthivyāḥ pārthivarṣabhaḥ ॥ “O majestic among the rulers of lands! May Rāma be sent in exile for nine and five years! May Bharata be made the king of this land!” 2.9.31 చతుర్దశ హి వర్షాణి రామే ప్రవ్రాజితే వనమ్ । రూఢశ్చ కృతమూలశ్చ శేషం స్థాస్యతి తే సుతః ॥ caturdaṡa hi varṣāṇi rāmē pravrājitē vanam । rūḍhaṡca kṛtamūlaṡca ṡēṣaṃ sthāsyati tē sutaḥ ॥ In the fourteen years that Rāma is exiled to the Vanas, your son will grow strong and develop roots, so that he can stay firmly forever. 2.9.32 రామప్రవ్రాజనం చైవ దేవి! యాచస్వ తం వరమ్ । ఏవం సిద్ధ్యన్తి పుత్రస్య సర్వార్థాస్తవ భామిని! ॥ rāmapravrājanaṃ caiva dēvi! yācasva taṃ varam । ēvaṃ siddhyanti putrasya sarvārthāstava bhāmini! ॥ Only by asking him the boon for Rāma’s exile, O queen, O lovely woman, will all interests of your son be secured. 2.9.33 ఏవం ప్రవ్రాజితశ్చైవ రామోఽరామో భవిష్యతి । భరతశ్చ హతామిత్రస్తవ రాజా భవిష్యతి ॥ ēvaṃ pravrājitaṡcaiva rāmōrāmō bhaviṣyati । bharataṡca hatāmitrastava rājā bhaviṣyati ॥ By being in exile, Rāma will lose all his charisma. Bharata will become the king, thus getting rid of his rival! 2.9.34-35a యేన కాలేన రామశ్చ వనాత్ప్రత్యాగమిష్యతి । తేన కాలేన పుత్రస్తే కృతమూలో భవిష్యతి । సుగృహీతమనుష్యశ్చ సుహృద్భిస్సార్ధమాత్మవాన్ ॥ yēna kālēna rāmaṡca vanātpratyāgamiṣyati । tēna kālēna putrastē kṛtamūlō bhaviṣyati । sugṛhītamanuṣyaṡca suhṛdbhissārdhamātmavān ॥ By the time Rāma returns from the forest, your wise son will develop roots by attracting friends and getting people on his side. 2.9.35b-36a ప్రాప్తకాలం ను మన్యేఽహం రాజానం వీతసాధ్వసా । రామాభిషేకసఙ్కల్పాన్నిగృహ్య వినివర్తయ ॥ prāptakālaṃ nu manyēhaṃ rājānaṃ vītasādhvasā । rāmābhiṣēkasaṅkalpānnigṛhya vinivartaya ॥ I think the king is at the fag-end of his life. Insist, without any hesitation, to change his intention of consecrating Rāma. 2.9.36b-38a అనర్థమర్థరూపేణ గ్రాహితా సా తతస్తయా । హృష్టా ప్రతీతా కైకేయీ మన్థరామిదమబ్రవీత్ । సా హి వాక్యేన కుబ్జాయాః కిశోరీవోత్పథం గతా । కైకేయీ విస్మయం ప్రాప్తా పరం పరమదర్శనా ॥ anarthamartharūpēṇa grāhitā sā tatastayā । hṛṣṭā pratītā kaikēyī mantharāmidamabravīt । sā hi vākyēna kubjāyāḥ kiṡōrīvōtpathaṃ gatā । kaikēyī vismayaṃ prāptā paraṃ paramadarṡanā ॥ The otherwise mature Kaikēyee, completely befuddled by those words of the humpback, treaded the wrong path, like a lass. Having mistaken the detrimental as beneficial, the convinced Kaikēyee, then, said to Manthara in delight: 2.9.38b-39a కుబ్జే త్వాం నాభిజానామి శ్రేష్ఠాం శ్రేష్ఠాభిధాయినీమ్ । పృథివ్యామసి కుబ్జానాముత్తమా బుద్ధినిశ్చయే ॥ kubjē tvāṃ nābhijānāmi ṡrēṣṭhāṃ ṡrēṣṭhābhidhāyinīm । pṛthivyāmasi kubjānāmuttamā buddhiniṡcayē ॥ I never realized, O humpback, that you are so good at deliberating and counseling. You are the best among humpbacks in this world! 2.9.39b-40a త్వమేవ తు మమాఽర్థేషు నిత్యయుక్తా హితైషిణీ । నాహం సమవబుధ్యేయం కుబ్జే! రాజ్ఞశ్చికీర్షితమ్ ॥ tvamēva tu mamārthēṣu nityayuktā hitaiṣiṇī । nāhaṃ samavabudhyēyaṃ kubjē! rājñaṡcikīrṣitam ॥ You alone have constantly been guarding my interests, and seeking my welfare. I wouldn’t have otherwise known the intentions of the King, O humpback! 2.9.40b-41a సన్తి దుస్సంస్థితాః కుబ్జా వక్రాః పరమదారుణాః । త్వం పద్మమివ వాతేన సన్నతా ప్రియదర్శనా ॥ santi dussaṃsthitāḥ kubjā vakrāḥ paramadāruṇāḥ । tvaṃ padmamiva vātēna sannatā priyadarṡanā ॥ There are many deformed humpbacks who are absolutely ugly and crooked. But, you are winsome like a lotus swayed by the breeze! 2.9.41b-42a ఉరస్తేఽభినివిష్టం వై యావత్స్కన్ధాత్ సమున్నతం । అధస్తాచ్చోదరం శాతం సునాభమివ లజ్జితమ్ ॥ urastēbhiniviṣṭaṃ vai yāvatskandhāt samunnataṃ । adhastāccōdaraṃ ṡātaṃ sunābhamiva lajjitam ॥ Your tight breasts rise as high as your shoulder, while the belly below, with its beautiful navel, seems to have shrunk as though it had been shamed. 2.9.42b-43a పరిపూర్ణం తు జఘనం సుపీనౌ చ పయోధరౌ । విమలేన్దుసమం వక్త్రమహోరాజసి మన్థరే! ॥ paripūrṇaṃ tu jaghanaṃ supīnau ca payōdharau । vimalēndusamaṃ vaktramahōrājasi mantharē! ॥ But your hip is ample and your breasts are rounded and full. And your face is like the bright moon. O Manthara, my goodness, you are simply gorgeous! 2.9.43b-44a జఘనం తవ నిర్ఘుష్టం రశనాదామశోభితమ్ । జఙ్ఘే భృశముపన్యస్తే పాదౌ చాప్యాయతావుభౌ ॥ jaghanaṃ tava nirghuṣṭaṃ raṡanādāmaṡōbhitam । jaṅghē bhṛṡamupanyastē pādau cāpyāyatāvubhau ॥ Adorned with the girdle, your hip rings musically. Your shanks are nicely curved and your feet are long. 2.9.44b-45a త్వమాయతాభ్యాం సక్థిభ్యాం మన్థరే! క్షౌమవాసినీ । అగ్రతో మమ గచ్ఛన్తీ రాజహంసీవ రాజసే ॥ tvamāyatābhyāṃ sakthibhyāṃ mantharē! kṣaumavāsinī । agratō mama gacchantī rājahaṃsīva rājasē ॥ With your long thighs and clad in silks, O Manthara, you looking splendid walking in front of me like a royal swan! 2.9.45b-46a ఆసన్యాశ్శమ్బరే మాయాస్సహస్రమసురాధిపే । సర్వాస్త్వయి నివిష్టాస్తా భూయశ్చాన్యాస్సహస్రశః ॥ āsanyāṡṡambarē māyāssahasramasurādhipē । sarvāstvayi niviṣṭāstā bhūyaṡcānyāssahasraṡaḥ ॥ Ṡambara, the Asura had a thousand tricks with him. All of them, and thousands more are lodged in you. 2.9.46b-47a తవేదం స్థగు యద్దీర్ఘం రథఘోణమివాయతమ్ । మతయః క్షత్రవిద్యాశ్చ మాయాశ్చాత్ర వసన్తి తే ॥ tavēdaṃ sthagu yaddīrghaṃ rathaghōṇamivāyatam । matayaḥ kṣatravidyāṡca māyāṡcātra vasanti tē ॥ That long hump of yours, which is high like the tower of a chariot, is indeed, a storehouse of ideas, political skills and tricks. 2.9.47b-48a అత్ర తే ప్రతిమోక్ష్యామి మాలాం కుబ్జే! హిరణ్మయీమ్ । అభిషిక్తే చ భరతే రాఘవే చ వనం గతే ॥ atra tē pratimōkṣyāmi mālāṃ kubjē! hiraṇmayīm । abhiṣiktē ca bharatē rāghavē ca vanaṃ gatē ॥ I must decorate it with a golden chain, O humpback, after Bharata is consecrated and Rāghava goes to Vana! 2.9.48b-49a జాత్యేన చ సువర్ణేన సునిష్టప్తేన మన్థరే! । లబ్ధార్థా చ ప్రతీతా చ లేపయిష్యామి తే స్థగు ॥ jātyēna ca suvarṇēna suniṣṭaptēna mantharē! । labdhārthā ca pratītā ca lēpayiṣyāmi tē sthagu ॥ After achieving the goal and delighted about it, O Manthara, I shall decorate your hump with well treated and high quality gold ! 2.9.49b-50a ముఖే చ తిలకం చిత్రం జాతరూపమయం శుభమ్ । కారయిష్యామి తే కుబ్జే! శుభాన్యాభరణాని చ ॥ mukhē ca tilakaṃ citraṃ jātarūpamayaṃ ṡubham । kārayiṣyāmi tē kubjē! ṡubhānyābharaṇāni ca ॥ I shall get made, O humpback, excellent jewelry and exquisite Tilaka of fine quality gold, to adorn your face. Tilaka is an adornment on the forehead. 2.9.50b-51 పరిధాయ శుభే వస్త్రే దేవతేవ చరిష్యసి । చన్ద్రమాహ్వయమానేన ముఖేనాప్రతిమాననా । గమిష్యసి గతిం ముఖ్యాం గర్వయన్తీ ద్విషజ్జనమ్ ॥ paridhāya ṡubhē vastrē dēvatēva cariṣyasi । candramāhvayamānēna mukhēnāpratimānanā । gamiṣyasi gatiṃ mukhyāṃ garvayantī dviṣajjanam ॥ Donning fine clothes, you shall go about like a goddess. With a peerless face that challenges the moon, you shall become the cynosure, humbling your rivals. 2.9.52 తవాపి కుబ్జాః కుబ్జాయాస్సర్వాభరణభూషితాః । పాదౌ పరిచరిష్యన్తి యథైవ త్వం సదా మమ ॥ tavāpi kubjāḥ kubjāyāssarvābharaṇabhūṣitāḥ । pādau paricariṣyanti yathaiva tvaṃ sadā mama ॥ And other humpbacks, decked with every kind of jewel, shall wait on you, the humpback, just as you constantly wait on me. 2.9.53 ఇతి ప్రశస్యమానా సా కైకేయీమిదమబ్రవీత్ । శయానాం శయనే శుభ్రే వేద్యామగ్నిశిఖామివ ॥ iti praṡasyamānā sā kaikēyīmidamabravīt । ṡayānāṃ ṡayanē ṡubhrē vēdyāmagniṡikhāmiva ॥ Thus praised, she responded to Kaikēyee, who was lying on the couch resembling the fire in a Vēdi: 2.9.54 గతోదకే సేతుబన్ధో న కల్యాణి! విధీయతే । ఉత్తిష్ఠ కురు కల్యాణం రాజానమనుదర్శయ ॥ gatōdakē sētubandhō na kalyāṇi! vidhīyatē । uttiṣṭha kuru kalyāṇaṃ rājānamanudarṡaya ॥ There is no use building a dam after the waters run off! O Kalyāṇi! Get up, do the good thing, and lead the king your way! 2.9.55-57 తథా ప్రోత్సాహితా దేవీ గత్వా మన్థరయా సహ । క్రోధాగారం విశాలాక్షీ సౌభాగ్యమదగర్వితా ॥ అనేకశతసాహస్రం ముక్తాహారం వరాఙ్గనా । అవముచ్య వరార్హాణి శుభాన్యాభరణాని చ ॥ తతో హేమోపమా తత్ర కుబ్జావాక్యవశం గతా । సంవిశ్య భూమౌ కైకేయీ మన్థరామిదమబ్రవీత్ ॥ tathā prōtsāhitā dēvī gatvā mantharayā saha । krōdhāgāraṃ viṡālākṣī saubhāgyamadagarvitā ॥ anēkaṡatasāhasraṃ muktāhāraṃ varāṅganā । avamucya varārhāṇi ṡubhānyābharaṇāni ca ॥ tatō hēmōpamā tatra kubjāvākyavaṡaṃ gatā । saṃviṡya bhūmau kaikēyī mantharāmidamabravīt ॥ Thus worked upon by her, the Queen, in her overweening pride as the King’s favorite, went to the chamber of anger along with Manthara. And there, the lovely wide-eyed woman removed her chain of pearls, worth many hundred thousands, and other costly and beautiful jewels. Succumbed to the words of the humpback, Kaikēyee of golden hue lay down on the bare floor, and said these following words to Manthara: 2.9.58 ఇహ వా మాం మృతాం కుబ్జే! నృపాయావేదయిష్యసి । వనం తు రాఘవే ప్రాప్తే భరతః ప్రాప్స్యతి క్షితిమ్ ॥ iha vā māṃ mṛtāṃ kubjē! nṛpāyāvēdayiṣyasi । vanaṃ tu rāghavē prāptē bharataḥ prāpsyati kṣitim ॥ O humpback! Tell the king that either I shall die right here or Rāghava shall go to Vana and Bharata gets the kingdom! 2.9.59 న సువర్ణేన మే హ్యర్థో న రత్నైర్న చ భూషణైః । ఏష మే జీవితస్యాన్తో రామో యద్యభిషిచ్యతే ॥ na suvarṇēna mē hyarthō na ratnairna ca bhūṣaṇaiḥ । ēṣa mē jīvitasyāntō rāmō yadyabhiṣicyatē ॥ Neither gold, nor diamonds, nor ornaments are of interest to me. If Rāma is consecrated, it would spell the end of life for me. 2.9.60 అథో పునస్తాం మహిషీం మహీక్షితో వచోభిరత్యర్థమహాపరాక్రమైః । ఉవాచ కుబ్జా భరతస్య మాతరం హితం వచో రామముపేత్య చాహితమ్ ॥ athō punastāṃ mahiṣīṃ mahīkṣitō vacōbhiratyarthamahāparākramaiḥ । uvāca kubjā bharatasya mātaraṃ hitaṃ vacō rāmamupētya cāhitam ॥ The humpback went on urging the King’s favored Queen, the mother of Bharata, with forceful and compelling voice, a course that was good for her and baneful for Rāma. 2.9.61 ప్రపత్స్యతే రాజ్యమిదం హి రాఘవో యది ధ్రువం త్వం ససుతా చ తప్స్యసే । అతో హి కల్యాణి! యతస్వ తత్తథా యథా సుతస్తే భరతోఽభిషేక్ష్యతే ॥ prapatsyatē rājyamidaṃ hi rāghavō yadi dhruvaṃ tvaṃ sasutā ca tapsyasē । atō hi kalyāṇi! yatasva tattathā yathā sutastē bharatōbhiṣēkṣyatē ॥ If Rāghava secures the kingdom, it is certain that you and your son will suffer. Therefore, O Kalyāṇi, you must try your best for the consecration of Bharata. 2.9.62 తథాఽతివిద్ధా మహిషీ తు కుబ్జయా సమాహతా వాగిషుభిర్ముహుర్ముహుః । నిధాయహస్తౌ హృదయేఽతివిస్మితా శశంస కుబ్జాం కుపితా పునః పునః ॥ tathātividdhā mahiṣī tu kubjayā samāhatā vāgiṣubhirmuhurmuhuḥ । nidhāyahastau hṛdayētivismitā ṡaṡaṃsa kubjāṃ kupitā punaḥ punaḥ ॥ Repeatedly prodded thus by the verbal darts of the humpback, and burning with grief and rage, the amazed and incredulous Queen, told the humpback keeping her hand on her heart: 2.9.63 యమస్య వా మాం విషయం గతామితో నిశామ్య కుబ్జే! ప్రతివేదయిష్యసి । వనం గతే వా సుచిరాయ రాఘవే సమృద్ధకామో భరతో భవిష్యతి ॥ yamasya vā māṃ viṣayaṃ gatāmitō niṡāmya kubjē! prativēdayiṣyasi । vanaṃ gatē vā sucirāya rāghavē samṛddhakāmō bharatō bhaviṣyati ॥ Either Rāghava would be gone to the Vana for long and Bharata’s wish would be completely fulfilled, or, O humpback, you would be announcing my departure to the place of Yama. Yama is the god of death. 2.9.64 అహం హి నైవాస్తరణాని న స్రజో న చన్దనం నాఞ్జనపానభోజనమ్ । న కిఞ్చిదిచ్ఛామి న చేహ జీవితం న చేదితో గచ్ఛతి రాఘవో వనమ్ ॥ ahaṃ hi naivāstaraṇāni na srajō na candanaṃ nāñjanapānabhōjanam । na kiñcidicchāmi na cēha jīvitaṃ na cēditō gacchati rāghavō vanam ॥ If Rāghava does not go to the forest, I shall have no desire for anything; these beautiful carpets and garlands, these sandal pastes and unguents, and these foods and drinks, and even for this life. 2.9.65 అథైతదుక్త్వా వచనం సుదారుణం నిధాయ సర్వాభరణాని భామినీ । అసంవృతామాస్తరణేన మేదినీం తదాఽధిశిశ్యే పతితేవ కిన్నరీ ॥ athaitaduktvā vacanaṃ sudāruṇaṃ nidhāya sarvābharaṇāni bhāminī । asaṃvṛtāmāstaraṇēna mēdinīṃ tadādhiṡiṡyē patitēva kinnarī ॥ Speaking those horrible words, that enchanting lady threw away all her ornaments and lay down on the bare floor that was not even covered by a carpet, like a Kinnara woman! 2.9.66 ఉదీర్ణసంరమ్భతమోవృతాననా తథాఽవముక్తోత్తమమాల్యభూషణా । నరేన్ద్రపత్నీ విమనా బభూవ సా తమోవృతా ద్యౌరివ మగ్నతారకా ॥ udīrṇasaṃrambhatamōvṛtānanā tathāvamuktōttamamālyabhūṣaṇā । narēndrapatnī vimanā babhūva sā tamōvṛtā dyauriva magnatārakā ॥ With her face overshadowed by her mounting anger, her valuable ornaments and flowers flung all about her, that unhappy wife of the of the ruler of people, looked like the sky muffled in darkness when the stars have sunk out of sight. ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాణ్డే నవమస్సర్గః ॥ ityārṣē ṡrīmadrāmāyaṇē vālmīkīya ādikāvyē ayōdhyākāṇḍē navamassargaḥ ॥ Thus concludes the ninth Sarga in Ayōdhyā Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa, the first ever poem of humankind, composed by Vālmeeki. We completed reading 2635 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Posted on: Thu, 07 Aug 2014 01:26:38 +0000