Bogovi Svijeta >> Kalki: Deva (sanskr. deva, "bog", od div-, "sijati"; upor. još i avest. daêva, lat. deus, divus, st. germ. teiwa, litv. diêvas, rus. Div i sl.) Klasa bogova u staroj indijskoj mitologiji. Prema tradiciji, reč je o 33 najviša božanstva u vedskom panteonu, ali se u brahmanama i nekim drugim tekstovima pominje i broj od 333, odn. 3306, 3339 deva. Uobičajena je njihova klasifikacija u tri kosmičke oblasti: 1. nebeska božanstva - Djaus, Varuna, Mitra i drugi aditi (Aditi); Surja, Savitar, Pušan, Višnu, Vivasvat, Ušas, Ašvini; 2. atmosferska (vazdušna) božanstva - Indra, Trita Aptja, Apam Napat, Matarišvan, Ahi Budhnja, Adža Ekapad, Rudra, Pardžanja, Apas, Vaju, Vata, Maruti; 3. zemaljska božanstva - Prithivi (Dyaus i Prithivi), Agni i Soma, Brihaspati, Sarasvati i dr. Prema slićnom kriterijumu podele, oni se svrstavaju u grupe od po dvanaest aditi, jedanaest rudri, osam vasu i dva ašvina; u upanišadima se potom ovi brojevi dovode u vezu s brojem meseci u godini (12), životnih organa i funkcija u čovjem telu (10+atman) ili prirodnih elemenata u kosmosu Pojam deva se među zapadnjacima ponekad popularno poistovećuje sa judeohrišćanskom idejom Boga; pritom se obično ima u vidu da je deva samo indijski naziv za istu predstavu najvišeg stvoritelja. Katkad se, opet, pod devom podrazumevaju samo različiti aspekti jednog istog boanstva, ili, pak, tzv. "prirodni bogovi", pa se i arhajski obred žrtvovanja koji je s njim u vezi, shvata tek kao jedan od tipičnih oblika fetišizma, odn. vidova animizma. Pojam deva se, međutim, u različitim razdobljima indijske religijske i mitološke povesti, upotrebljavao u više specifičnih značenja. Sva ta značenja, pak, jasno ukazuju na to da su "istočnjačka" koncepcija deve i "zapadnjačka" ideja Boga ipak dve sasvim različite stvari. Od prevedskih i vedskih vremena, kada je, sasvim sigurno, imao najviši smisao u arhajskim kultovima, pa sve do upanišadi (gde se prilično retko spominje), pojam deva je postepeno sve više gubio na značaju u religijskim i filozofskim shvatanjima starih Indusa. Već u Rig-vedi, gde se deve priznaju kao moćna nadljudska bića čiju milost, pomoću različitih oblika štovanja, tek treba zaslužiti, veliki broj božanstava ima i sasvim ljudska obeležja i odlike (slično kao i bogovi u grčkom panteonu). Zanimljivo je da se tu jedan broj deva ubrajao čak i u asure, zastrašujuća demonska bića. U tom najstarijem izvoru indijske religijske književnosti, ova natprirodna svojstva deva i pokroviteljski (ili, pak, neprijateljski) odnos prema ljudima, spadaju, po svemu sudeći, i u njihova najvažnija obeležja i funkcije. U Atharva-vedi deve se i dalje predstavljaju kao uzvišena stvorenja što gospodare životom i smrću, ali se tu ona, isto tako, i razlikuju od strašnih asura. Brahmane, pak, jasno svedoče o tome kako deve, i po svojstvima svojim i po značaju, sve više "degradiraju" prema običnim ljudskim bićima, preuzimajući čak i njihove (loše) moralne osobine (prizori incesta, ubistava i sl.). Prema najstarijim upanišadima (Brihadaranyaka, Čhandogya) reklo bi se čak da i sam čovek, uz izvestan "karmički trud" i asketski napor, može postati ravan devama. Tu, u širem smislu, treba, svakako, razlikovati deve "po poreklu" i deve po "znanju i moralnim zaslugama" (u koje se, s pravom, mogu ubrojiti i neki mudraci, samane, brahmani). Deve se u upanišadama posmatraju i kao bića što borave u "intermundijima" između Brahminog i običnog, ljudskog sveta. Često se oni identifikuju i sa prirodnim, kosmičkim silama: vasu deve predstavljaju, napr., vatru, zemlju, vetar, vazdušno prostranstvo, sunce, nebo, mesec, zvezde, a aditi - dvanaest meseci u godini. U Čhandogya-upani{šadi se Pradžapati, "gospodar potomstva", spominje kao zajednički otac deva i asura. U Brihadaranyaki on zauzima i najviše mesto među devama, što, nesumnjivo, predstavlja odraz njegovog kulta iz brahmanskog perioda. U docnijim religijskim i filozofskim koncepcijama stare Indije (džainizam, budizam) deve, sve više gube na značaju u soteriološkom smislu, pa se kao sigurni putevi do konačnog oslobođenja sledbenicima tih učenja propisuju i potpuno "ateističke" metode. Kalki: Devi (sanskr. Devi, "boginja") U hinduističkoj mitologiji žena boga Šive. Štovanje Devi kao Velike boginje (Mahadevi) vodi, pak, poreklo još iz arhajskog kulta boginje-majke čiji su tragovi u Indiji stari oko četiri milenija i pripadaju ostacima drevne harapske civilizacije. U vedskoj epohi izraz toga kulta sačuvan je najviše u predstavama o Aditi, Ušas, Niriti i nekim drugim božanstvima. Devi ima mnogo imena i hipostaza. U Markandeya-purani veli se da je ona rođena svaki put kad se prikaže, obznani. To, ipak, po pravilu biva u času stvaranja, manifestovanja kosmosa i stvorenja u njemu. U više svojih likova ona je predstavljena kao pokretna, brza i odlučna boginja. Kao Tvaštrijeva kći, ona je znana pod imenom Saranju i Sarama, tj. "ona koja hita". Ona tad ima izgled kobile ili kučke, pa su i njena deca (ašvini) konjskog, odn. psećeg lika. Iz istog korena sar- "hitati" vodi poreklo i naziv treće i najpoznatije hipostaze ove boginje - Sarasvati. Sarasvati je jednako hitra boginja reke čiji se kult održao od vedskih vremena pa do danas. Prikazana je u Rig-vedi kao najstarija sestra sedam nebeskih reka koja se stalno obnavlja u svojoj neiscrpnoj energiji i stvaralačkoj moći. Jedna od njenih manifestacija je i Vač - boginja govora. Asimilacija odgovarajućih predstava o boginji u hinduizmu povezana je s uvođenjem Devi u panteon najpre kao žene (ili ženskog načela), a potom i kao samostalne manifestacije energije (šakti). Tako, na primer, Šri ("blagostanje") pripada Višnuu, a Šakti ("moć", "energija") - Šivi. Često je tu naglašena i dualnost (Djaus-Prithivi) ili androginost (Puruša, Šiva) pojedinih božanstava. U skladu s dva osnovna aspekta Šive kao blagog, dobronamernog i pogubnog, destruktivnog božanstva, Devi katkad istupa kao krotka i milostiva boginja, a nekad, opet, i u svom zastrašujućem obliku. U toj svojoj blažoj varijanti ona se obznanjuje kao Sati ("Istina"), Parvati ("Planinka"), Uma ("Svetlana"), Gauri ("Bela"), Džaganmata ("Mati svemira"), dok je u onoj strašnijoj hipostazi poznata kao Durga ("Nedostupna"), Kali ("Crna"), Čandi ("Gnevna"), Bhairavi ("Užasna"), Mahešvari ("Velika gospodarica") itd. U puranskoj i tantričkoj tradiciji, gde Devi dobija i svoj samostalan obrazac i značaj nezavisno od muških božanstava, njeno štovanje postaje predmet velikog broja mističkih i šaktističkih kultova. Kalki: Drug ili Družd (druxš, gen. drujô, avest.: "laž, obmana"; stpers. drauga) U zoroastrijskom dualizmu opšti pojam zla, suprotstavljen Istini (Aša), koja je apsolutno dobro. Pri iskonskom izboru, Sveti Duh (Spanta Manyu) odlučio se za Istinu, a Neprijateljski Duh (Angra Manyu) za Druga. tj. za Laž. Opozicija dveju reči starija je od Zaratuštrine dualističke reforme, i potiče iz indoiranskog doba: opreci aša-, pridev ašavan- "pravedan" prema druj-, pridev dregvant- "lažljiv, prevaran" u Avesti odgovara pojmovno i jezički opreka rtá-, prid. rtavan- prema druh- "laž" u Vedama. Kalki: Fravaši (Fravašiš f., najčešće u pl., avest.) Naziv nejasnog porekla; u staropersijskom odgovara mu lično ime Fravartiš. Osnovno značenje možda je "junak, heroj", docnije primenjeno na seni umrlih predaka zamišljane kao borbeni duhovi - zaštitnici. U zoroastrizmu fravaši je naziv za dušu: svako biće, ljudsko ili božansko, ima svoju fravaši, pa i sam Ahura Mazda, koji je te duše stvorio; fravaši postoji pre čovekovog rođenja i nakon njegove smrti. Kalki: Gajomart (Gayômart, srpers. od avest. Gayô Maretâ "živi smrtnik") U iranskoj mitologiji ime pračoveka, sina Neba i Zemlje, a po tumačenju poznog zoroastrizma, Ormazda (= Ahura Mazde) i Spandarmat (= Armati). Ubio ga je Ahriman; od njegovog tela nastale su žile metala, kao kostur zemlje, a iz njegova semena rodio se prvi ljudski par, Mašja i Mašjana, koje je Ahriman sablaznio, kao Sotona (Satan) Adama i Evu u Starom zavetu. U svojstvu diva koji je prinet na žrtvu pri stvaranju sveta, Gajomart je uporediv sa vedskim Purušom ili nordijskim Imirom ; kao pračovek je u mazdeističkoj mitologiji zamenio indoiranskog Jamu (iran. Jima); samo ime (Gaya-) Mar tan- stoji u vezi sa vedskim imenom Jaminog oca Mârtândá-. Navigacija [0] Lista Poruka [#] Slijedeća stranica [*] Prethodna stranica forumohalu.org/index.php?topic=3020.195;wap2
Posted on: Sun, 30 Jun 2013 12:42:37 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015