Dil ve Konuşma Patologları/Terapistleri: İletişim Kurma’ ya Yardımcı Kişiler Sizin ya bir yakınınızın konuşma ya da anlama konusunda bir güçlüğü mü var? Yiyecek ve içecekleri yutabilmekle ilgili sorununuz mu var? Bu gibi problemler insan ilişkilerini, davranışları, okul başarısını ve iş performansını etkiler. Dil ve konuşma patologları/terapistleri size yardımcı olabilirler, ne kadar erken müdahale edilirse başarı o kadar yüksek oranda olacaktır. Erken teşhis ve tedavi iletişimi ve yaşam kalitesini daha fazla arttırma imkanını sağlayacaktır. Dil ve Konuşma Patoloğu/Terapisti Kimdir? Dil ve konuşma patoloğu/terapisti konuşma, dinleme, okuma, yazma güçlüğü çeken yetişkinleri ya da çocukları teşhis amacı ile değerlendiren ve tedavi eden uzmandır. Dil ve konuşma patologları/terapistleri aynı zamanda tüm ya gruplarındaki yutma güçlüğü çeken kişilerle de çalışma konusunda uzmandırlar. Konuşma Bozukluğu Nedir? Konuşma bozukluğu, konuşma seslerinin telaffuzu (artikülasyon), konuşmanın ritmi (akıcılık), ses kalitesi ile ilgili bir problemin ya da aşağıdakilerden herhangi birinin ya da birden fazlasının ortaya çıkmış olmasıdır: • Konuşma seslerinde bozukluk (artikülasyon bozukluğu/fonolojik bozukluk) – konuşurken sesleri oluşturmada ve birleştirmede güçlük. En sık görülen konuşma sesini oluşturma problemleri şunlardır: bir sesin yerine bir diğerini koyma (kapı yerine tapı, renk yerine yent), bir sesi atlama (saç yerine ...aç, sepet yerine sepe...) ya da bir heceyi atlama (te-le-fon yerine te-fon). • Apraksi – konuşmayı başlatma, sesleri - heceleri ya da kelimeleri tutarlı ve düzenli şekilde birbiri ardına dizerek söyleyebilme ve/veya konuşma sırasında doğru hecede doğru vurguyu kullanabilme gibi yetenekleri etkileyen bir konuşma bozukluğudur. Bu problem kas güçsüzlüğüne ye de paralizisine bağlı olarak ortaya çıkmaz, bu durum beynin konuşma organlarının (dudak, dil, çene) hareketlerini doğru olarak planlayamamasından kaynaklanır. • Konuşma akıcılığında bozukluk/ Kekemelik – Konuşmanın akışının ya da ritminin kesintiye uğraması, bozulması. Kekemelik, seslerin, hecelerin, kelimelerin ya da söz gruplarının terddüte uğraması, tekrar edilmesi, uzatılması ile karakterizedir. Genellikle, henüz dil kabiliyetleri yeni gelişmekte olan 2 ila 6 yaş arasındaki çocuklarda ortaya çıkar. Kendiliğinden yok olabileceği gibi bir ömür boyunca da sürebilir. • Ses problemleri – ses kalitesinin bozulması (pürüzlü, kısık, nefesli ya da nazal ses), ses tonunun (aşırı tiz, aşırı pes, monoton değişkenlik göstermeyen ya da kırılmalar içeren şekilde) ya da ses yüksekliğinin uygun olmaması, uygun şekilde kullanılmaması ile karakterize problemlerdir. • Dizartri – konuşma organlarının zayıflığı, paralizisi ya da koordinasyon problemine bağlı olarak konuşma seslerinin akıcılığı ve/veya ses problemlerinin birarada ortaya çıkmasıdır. Buna sebep olacak durumlara inme, serebral palsy, Parkinson hastalığı, multipl skleroz (MS) ve amilotropik lateral skleroz (ALS) örnek olarak gösterilebilir. Dil Bozukluğu Nedir? Dil problemi konuşma dilini, yazını dilini ya da diğer sembol sistemlerini (ör: işaret dili) anlamada ve/veya ifade etmede güçlüktür. Bu durum şunlarla ilgili problemleri içerebilir: • kelime anlamı (kelime hazinesinin daralması ya da kelime bulmada güçlük) • kelime sonları ve ekler (çoğul eki, zaman eki ya da iyelik eki gibi eklerin yanlış kullanımı) • kelime sırası (cümlede kelimelerin dilbilgisi kurallarına uygun olarak dizilememesi) • kelime kullanımı (diyalog sırasında sözün bir kişiden diğerine geçişini ya da konuya bağlı kalmayı sürdürememe, bir durumu tarif ederken olayları ardı ardına düzenli olarak sıralayarak ifade edememe, mecaz kullanımlarını gerçekleştirmede ya da anlamada güçlük gibi...) Çocuklarda görülen dil bozuklukları genellikle anlama, konuşma, okuma ve/veya yazma için gerekli olan dil becerilerinin gelişmesinde eksiklik, gecikme ya da yavaşlık durumlarını içerir. Yetişkinler, inme ya da beyin hasarı sebebi ile ortaya çıkan “afazi” adı verilen bir problem durumunda dili anlama ve ifade etme becerilerinin tamamını ya da bir kısmını kaybedebilirler. Tedavi Edilebilir Diğer Bozukluklar Nelerdir? Konuşma ve dil bozukluğu olan kişilerin yanı sıra dil ve konuşma patologları/terapistleri aşağıdaki problemelrin varlığı durmunda da çocukları ve yetişkinleri teşhis amacı ile değerlendirme ve tedavi etme konusunda uzmandırlar: • Yutma Bozuklukları (disfaji) – hastalık, ameliyat, inme ya da yaralanma gibi bir duruma bağlı olarak ortaya çıkan beslenme ve yutma problemleri. • Kognitif-iletişimsel bozukluklar – öğrenme bozukluğu, inme, beyin hasarı ya da demans gibi durumlara bağlı olarak ortaya çıkmış düşüncelerin organize edilmesi, dikkat, hafıza, planlama, problem çözme gibi konularda güçlük. • Ters yutma (orofasyal-miyofonksiyonel bozukluklar) – konuşma, yutkunma ya da istirahat halinde dilin aşırı bir hareketle ileriye ve dişlerden dışarıya doğru uznması durmu. Bu durum her zaman konuşmayı bozacak yönde etki etmeyebilir. Konuşma – Dil – Yutma Bozuklukları Ne Sebeplerle Ortaya Çıkar? Konuşma, dil ve yutma bozuklukları işitme kaybı, zihinsel engellilik, otizm, Down Sendrom, beyin hasarı, inme, nörolojik problemler, damak-dudak yarıkları, ağız içi ve baş-boyun kanserleri, diğer genetik ya da medikal bozukluklar sebebi ile ortaya çıkabilirler. Bu bozukluklar doğumsal olabilecekleri gibi bir hastalık ya da kazaya bağlı da oluşabilirler. Problemin oluşum sebebi her zaman bilinemeyebilir. Dil ve Konuşma Patologları/Terapistleri Birden Fazla Dil Bilen ve İletişim Problemi Olan Kişilere Nasıl Yardımcı Olabilirler? Dil ve konuşma patologları/terapistleri birden fazla dil bilen kişilerle çalışşabilecek şekilde eğitim almışlardır. Dil ve konuşma patologları/terapistleri iletişim bozukluğundan kaynaklanan problemler ile birden fazla dil konuşabiliyor olmaktan kaynaklanan iletişimsel farklılıkları birbirlerinden ayırd etme konusunda uzmandırlar. Bir iletişim bozukluğunun varlığında kişi genellikle bildiği tüm dillerle iletişim kurabilmede problem yaşayacaktır. Bu gibi durumlarda bir dil ve konuşma patoloğu/terapistinin tedavisi gerekli olacaktır. Dil ve Konuşma Patoloğu/Terapisti Herhangi Bir Bozukluğu Olmayan Kişilerle De Çalışır Mı? Dil ve konuşma patologları/terapistleri günlük ya profesyonel iletişimleri sırasındaki etkenliklerini arttırmak isteyen ya da aksan farklılıklarını düzeltmek isteyen kişilerle de çalışırlar. • İletişimin geliştirilmesi – Günlük iletişim ya da topluluk önünde konuşabilme becerilerinin sesin projeksiyonun (ileriye büyütülerek iletilebilmesi) arttırılması, ses tonunun ayarlanması, mimik ve ifadelerin kullanımı gibi konularda çalışarak geliştirilmesi. • Aksanın düzeltilmesi – Başka bir anadili olmasından kaynaklanan aksanı ya da yöresel konuşma aksanı olan ve başka bir konuşma biçimini öğrenebilmek isteyen kişilerle çalışmak. Dil ve Konuşma Patoloğu/Terapisti Ne Gibi Hizmetler Verebilir? Dil ve konuşma patologları/terapistleri problemin doğası ve ciddiyetine, kişinin yaşına ve kişinin kendi probleminin farkındalığına bağlı olarak değişen şekillerde çeşitli klinik hizmetler sunarlar. Dil ve konuşma patologları/terapistleri tedavi programına başlamadan önce standardize testler, gözlemler ve standardize olmayan ölçümler aracılığı ile problemin detaylı ve tam bir değerlendirmesini yaparlar. Tedavi tekniği mümkün ve ulaşılabilir olan en yüksek kalitedeki bilimsel kanıtlara ayalı olarak: • Konuşma seslerini üretmede hataları olan çocuk ve yetişkinlere konuşma seslerini doğru olarak üretebilmelerini öğretmek, • Kekemeliği olan kişilere konuşmayı başlatma, konuşma sırasında ortaya çıkan blokları önlemek ve farklı koşullarda konuşabilmeye adapte olma yollarını öğretmek, • Ses problemleri olan kişilerin farklı ses üretim biçimlerini kullanmalarını sağlamak ve probleme sebep olan çevresel ve davranışsal durumları değiştirmek konularında (bağırmak ve sesi zorlamak, sigara/tütün kullanmak, sıvı dengesinde bozukluk) yardımcı olmak, • Çocuklara dili anlama ve ifade etme (kelime bilgisi, dilbilgisi, sohbet edebilme ve hikaye anlatma yetenekleri gibi) konularında modelleme ve direk komtlar verme yöntemleri ile destek sağlama, • Okuma ve yazma konularında zorluk çeken çocuklara ve yetişkinlere kelimeleri okuyabilme, okuduğunu anlayabilme, yazı yazabilme ve kompozisyon becerileri ile ilgili olarak destek sağlama, • Gençlerde öğrenme güçlüğünün görüldüğü durumlarda hafızayı arttırma, organizasyonsal ve problem çözebilme yeteneklerini geliştirici yönde stratejiler geliştirmek üzere eğitimcilerle ortak olarak çalışmak, • Afazisi olan yetişkinlere konuşma, anlama, okuma ve yazma yeteneklerini günlük yaşamda daha fonksiyonel olarak kullanabilmeleri yönünde geliştirecek stratejiler öğretmek, • İleri boyutlarda iletişim kurma güçlüğü olan, sözlü iletişim kuramayan kişilere uygun olacak arttırıcı-alternatif iletişim yöntemini (iletişim tahtaları, işaret dili, bilgisayar aracılığı ile konuşma üreten cihazlar gibi) sağlamak üzere değerlendirmeler yapmak, yöntemi seçmek, geliştirmek ve kullanımını öğretmek, • Dil ve konuşma bozuklukları olan kişilere ve bu kişilerle iletişim kuran yakınlarına durum ile başa çıkabilmeleri ve okulda, işte, toplumda daha etkili iletişimi sağlayabilmeleri yönünde rehberlik etmek, • Yutma güçlüğü olan kişilerin, yiyecek ve içeceklerin kıvamlarını değiştirmek ve boğulma riskini azaltma yönünde teknikler öğretmek kaydı ile daha sağlıklı yutmalarını sağlamak, • İşitme problemi olan kişilerin konuşma sesleri ile dil becerilerini oluşturabilmeleri ve geliştirebilmeleri için destek sağlamak, • Koklear implantı olan çocukların ve yetişkinlerin dil becerilerini ve konuşmalarını geliştirebilmeleri için destek sağlamak, • Toplumu, konuşma, dil , yutma, işitme problemlerinin önlenmesi ve tedavi edilmesi konularında eğitmek, bilgilendirmek. Sağladıkları klinik hizmetlere ilave olarak dil ve konuşma patologları/terapistleri şunları da yaparlar: • İnsanoğlunun iletişiim kurması konularındaki bilgiyi arttırmak için araştırmalar yapmak, • Konuşma, dil, okuma, yazma, kognitif-iletişimsel ve yutma problemleri olan çocukların ve yetişkinlerin değerlendirilebilmeleri ve tedavileri için yeni ve daha iyi yönde gelişmiş yöntemler geliştirmek, • Fakülteler ve üniversiteler gibi eğitim kurumlarında yeni dil ve konuşma patologlarının/terapistlerinin yetiştirilebilmeleri için eğitimler vermek.
Posted on: Sun, 01 Sep 2013 20:26:50 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015