Door Mauk Holstijn Hier is best een interessante discussie gaande over de gevaren van overbevolking en de mogelijke oplossingen ervoor. In 1960 luidde het startschot voor een, voor de meeste mensen totaal onverwachte exponentiele groei van de wereldbevolking, die toen nog 3 miljard mensen telde. De mens had daar ruim 70.000 jaar over gedaan. 50 jaar later waren we met twee keer zoveel. Wat er precies is gebeurd is nog onduidelijk, maar de meeste mensen zijn het erover eens dat het iets te maken moet hebben gehad met de successen van de moderne geneeskunde, die elkaar destijds in rap tempo opvolgden. Toen de levensverwachting en het aantal kinderen van de gemiddelde persoon omhoog schoot, dook de hoeveelheid beschikbare levensbenodigdheden per persoon omlaag. De nadelen hiervan laten zich raden, hoewel het natuurlijk veel te kort door de bocht is om alle problemen van de moderne wereld aan overbevolking te wijten. Gelukkig wordt tegenwoordig het probleem van overbevolking serieus genomen door de wereld, en zijn er mensen zoals degenen op dit forum die mogelijke oplossingen aandragen. Maar waarom blijkt het zoveel lastiger dan gedacht om tot een effectieve oplossing te komen waar iedereen zich in kan vinden? Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst de paradoxale aard van het probleem doorgronden. Elk organisme, van een bacterie tot een walvis, is evolutionair geprogrammeerd om twee doelen te bereiken, tegen elke prijs: Z o oud mogelijk worden en zoveel mogelijk nageslacht voortbrengen. De mens is hierop geen uitzondering. De twee meest voor de hand liggende maatregelen tegen overbevolking, minder oud worden en minder kinderen krijgen, (we zien genocide hier niet als een optie) gaan dus recht tegen onze twee meest basale behoeftes in. We meten het succes van een soort door te kijken naar hoe goed de leden ervan deze twee behoeftes weten te bevredigen. Het probleem van overbevolking is ontstaan omdat mensen simpelweg te goed zijn in de dingen die hen menselijk maken. Die redenering is zo contra-intuïtief dat we hem jarenlang genegeerd hebben. Als een andere soort te succesvol voor zijn eigen welzijn is, noemen we het een plaag. Een plaag verdwijnt vaak uit zichzelf, omdat de populatie bezwijkt aan de problemen die overbevolking per definitie met zich meebrengt. Neem een populatie ratten bijvoorbeeld. Zolang ze onder een bepaald aantal blijven, is er niets aan de hand. Maar zodra de ratten zo sterk, slim en gezond worden dat hun populatie boven dat aantal groeit, lopen ze onherroepelijk tegen problemen aan. Het voedsel wordt schaars. De natuurlijke vijanden van de ratten kunnen profiteren van het grote aantal prooidieren, en verkleinen de populatie. En als zelfs dat geen effect heeft, zijn er altijd de mensen nog. Zodra die last beginnen te krijgen van de ratten, zullen ze proberen ze uit te roeien. De mens is zo bedreven in het vernietigen van andere organismen, dat de plaag al snel weer verdwenen is. Met andere woorden: een te grote rattenpopulatie hoeft zich geen zorgen te maken. Hun problemen worden opgelost door de omstandigheden, door de rest van de wereld. De valkuil van menselijke overbevolking is echter dat wij zo efficiënt voedsel kunnen verzamelen, dat voedselschaarste pas begon op te treden toen de exponentiele bevolkingsgroei al enkele jaren bezig was. Wij hebben geen natuurlijke vijanden die onze aantallen terug konden brengen tot een acceptabel niveau. Wij moeten zelf ingrijpen om te voorkomen dat Homo Sapiens aan zijn eigen evolutionaire succes ten onder gaat. Maar zelfs als iedereen het erover eens is dat het nodig is, is er niets moeilijker voor een soort dan het expres beperken van zijn welvaart, omdat het loodrecht ingaat tegen de aandrangen die zo kenmerkend zijn voor alles wat leeft: Voortplanten en Overleven. Als je het mij vraagt, zit het probleem erin dat in de evolutie van de mens ergens het vermogen had moeten ontstaan om de verantwoordelijkheid te nemen voor onze eigen macht. We hebben de regel: “Voortplanten en Overleven” toegepast zonder na te denken over de consequenties ervan. We moeten wennen aan het idee dat voortplanten en overleven niet altijd onze beste opties zijn. Op papier is dat al niet simpel, laat staan met zeven miljard mensen tegelijkertijd. Er is echter wel reden om te geloven dat als de druk om aan te passen maar hoog genoeg is, een grote groep mensen zijn eigen bevolkingsgroei kan terugdringen. De sleutel tot het omzeilen van die natuurlijke weerstand van mensen bleek dwang te zijn. De mens heeft al een uitvinding gedaan die ons in staat stelde afspraken te maken op landelijke schaal zonder bang te hoeven zijn dat iemand zich er niet aan zou houden: De wet. In 1979 voerde China zijn omstreden eenkindpolitiek in. Dit kwam erop neer dat er een boete kwam op het nemen van een tweede kind. De eenkindpolitiek heeft tot veel protest geleid uit de rest van de wereld en dat is begrijpelijk, gezien het aantal problemen dat het opleverde. Om te beginnen leidde het tot veel sociale ongelijkheid, omdat het hebben van veel kinderen erop wees dat een gezin het geld had om de boete te betalen, waardoor kinderen een statussymbool werden. Verder ontstond er een tekort aan meisjes en een vergrijzing van de bevolking, waardoor de eenkindpolitiek nu vooral een negatieve bijklank in het buitenland heeft. Maar succesvol bleek het wel: Sinds 1979 werden er vierhonderd miljoen geboortes voorkomen en China kon weer verder met zijn economische opmars. In de geschiedenis van de aarde zijn wij de eerste soort die tegen dit probleem is aangelopen. We hebben geen voorbeeld van de valkuilen die tussen ons en een substantieel gereduceerde wereldbevolking liggen. En daarom kun je er vergif op innemen dat er nog meer obstakels op de weg liggen, die we van af hier nog niet kunnen zien aankomen. Het terugdringen van de bevolkingsgroei is een uitdaging, dat wisten we allemaal toen we eraan begonnen. Maar wat er in China is gebeurd geeft ons een unieke kans om een blik vooruit te werpen en de kinderziektes van een eenkindpolitiek eruit te werken voordat we het toepassen op mondiale schaal. Neem het tekort aan meisjes bijvoorbeeld. Het China van de jaren zeventig was een zeer sterk op de man gerichte samenleving. Gezinnen waren bang dat als zij geen zoon konden krijgen, er later niemand zou zijn om voor de gepensioneerde ouders te zorgen, aangezien er weinig vrouwen met goedbetaalde banen waren. Daarom probeerden sommige ouders alles om te voorkomen dat hun enige kind een meisje zou worden, van abortus tot infanticide, wat een overschot aan jongens tot gevolg had. Maar China is sinds 1979 veranderd, om over de wereld nog maar te zwijgen. Dankzij wereldwijde vrouwenemancipatie is zowel het aantal werkende vrouwen en hun gemiddelde inkomen enorm gestegen. Als de eenkindpolitiek in Nederland zou worden toegepast, waar de financiële verschillen tussen man en vrouw vandaag de dag nihil zijn, is de kans op een tekort of een overschot van het ene of het andere geslacht extreem klein. Sociale ongelijkheid kan worden voorkomen door de boete te vervangen door een gevangenisstraf. Niemand zal tegen je opkijken omdat je in de cel hebt gezeten. En de vergrijzing? Tsja, die zullen we maar gewoon moeten accepteren als we de wereldbevolking überhaupt willen verkleinen. Er valt niet aan te ontkomen dat het wereldbevolkingspercentage ouderen zal groeien, maar door jonge ondernemers en arbeiders goed over de wereld te verspreiden en door ouderen aan te moedigen langer aan het werk te blijven kunnen we het leed enorm beperken. Er is nog geen perfecte oplossing voor al onze problemen. Maar als we willen zorgen dat de volgende generaties ook nog van het leven kunnen genieten is het misschien tijd om onze kop uit het zand te halen en serieus over dit soort maatregelen na te denken. Heb je nog aanvullingen, ideeën, vragen, reacties? Voel je vrij om te reageren, te delen, of terug te schrijven. Ik ben benieuwd wat jullie hierover denken.
Posted on: Fri, 21 Jun 2013 17:27:37 +0000