Fragment nga romani Teuta Sadiku Gjyqi I Doruntinës në dhe të huaj Po e filloj që nga fëmijëria ime.Në librin e familjes sonë shkruhet se emri i familjes sonë është i hershëm. Të pakta janë të dhënat që mund të përmblidheshin në biografinë time sidomos vitet e para të fëmijërisë sime.Me përjashtim të emrit të vjetër gjë që sot më thërasin jo shpesh me atë,kam qenë e pranishëm në çdo ngjarje, janë gjurmët e mbetura që e pasqyrojnë më së miri por këtë e dëshmojnë dhe ato të fqinjave moshatare me mua.Unë që në vogëli kisha një trup strategjik,tipin tim karakteristik,diçka të veçantë nga të tjerat.Isha rritur majave dhe shkrepave se detin e kisha shumë frikë, andej vinin qenie të frikshme të etura , të uritura.Më mori shumë kohë të formoja formën e plotë të qenies sime Këtej më zhvasnin këmbët nga fustani, andej nga krahët.O zot , çkam, hequr tia tregoj varit. Që në moshë të vogël mbaj mend që isha shumë çapkëne , e hedhur dhe tërheqëse aq sa kisha rënë në sy ose më saktë ma kishin vënë synë dhe kjo u duk që në fëmininë e hershme ku luanim lojrat fëminore .Keni dëgjuar ndonjëherë fëmijët kur thonë hajde lozim luftrash, se tani nuk para luajnë kësi lojrash nga anët tona , sepse të mëdhenjtë e ndaluan pasi panë sa të rezikshme e vdekje prurëse janë siç ishte lojë-lufta në Kosovë.Por moshataret e mia me siguri e mbajnë mend atë lojën e vjetër,se ato e hapën të parat. -Kaq herët e ke filluar aktivitetin dhe veprimtarinë tënde ?Që në moshë të vogël të ka dalë nami? Kaq e mitur? Më pas , më pas, kush ishte veprimtaria ,si rrodhën ngjarjet më tej, e pandehur ? Deri në moshën pesëmbëdhjetë vjeçe vetëm luanim këtë lojë luftrash ,edhe unë isha në mes , thashë dhe po e them, ishim të vegjël, të pa formuar mirë.Dhe si çdo lojë,loja ka fitues dhe të humbur ashtu siç ka dhe lojtarë sulmues dhe lojtarë mbrojtës.Unë isha gjithmonë mesfushore ,si lojtar mbrojtës .vetëm mbrohesha se e kisha porosi nga të moçmit dhe nga nëna sidomos, të hapja sytë se mos bëja ndonjë proçkë të pabërë.Lojë lojë po me mënd në kokë, të ruaja nderin ,të mos jepesha Kjo ishte një nga porositë që çdo nënë u jepte vajzave të saj në atë moshë , të ishin krenare për ndershmërinë dhe ta ruanin nderin si gjënë më të shtrenjtë.Mbaj mend si tani që nëna na porosiste vazhdimisht:΄΄Nga mesi e lart tregojuni burrit,mos kini frikë,tregohini gjoksin.Tregoni veten kush jeni, ngrijeni zërin , kurse nga mesi e poshtë mos u jepni.Ta ruani nderin, ta ruani ,ta ruani si sytë e ballit.Po çështë dashuria me korba , një copë mut , sa ju shtien në dorë, pastaj hajeni dhe villeni tërë jetën.΄΄ Sapo kisha hyrë në të katërmbëdhjetat Ajo ka qenë një nga ngjarjet më tragjike të jetës sime .Na I kishin vënë keq synë ,jo vetëm mua por edhe fqinjeve të mia dhe një ditë erdhën dhe na pllakosën shtëpinë.Erdhën dhe mu brënda në shtëpinë tonë të më merrnin nderin me zor , me dhunë.Ishin shumë , kurse unë isha e vogël , e pakët, një pëllëmbë mbi dhe.Vëllezërit e mi dolën përpara për të mbrojtur mua dhe nënën.Po ai ishte një shkes mizor, I fuqishëm .Me zjarr e me hekur në dorë donte të na merte nderin.Vëllezërit e mi dolën para meje dhe nënës të na mbronin.Shumë prej tyre u vranë , një e morën peng në vendin e tyre,vetëm Kostandini shpëtoi.Na goditën,na gjakosën, vranë e dogjën.Mbaj mend ishte natë , njerëzit në grupe e turma linin shtëpitë , laçkë e plaçkë e largoheshin ku të mundnin.Ishin kohë të tmershme.Si tani më kujtohet që na rrëmbeu nëna dhe bashkë me vëllanë shkuam e trokitëm tek porta në krak. -E pandehur , në cilën portë, kush ishin ata që ju ndihmuan,më vonë, mos kaloni në tema të tjera. -Në atë peiudhë unë isha adoleshente dhe siç çdo adoleshente endja e thurja ëndra , isha në një botë tjetër , larg nga bota e cmirave ,djallëzive e ligësive.Me mendimet e mia të guximshme e të vrullshme doja të çliroja të mirën nga kthetrat e së keqes, të vija drejtësinë në themelet e çdo gjëje.Betohesha në vetvete se do luftoja për të tharë çdo lot të nënave ,grave e motrave , se nuk do lejoja asnjë( përfshi dhe veten time) të kishin fatin e nënës. Nëna ime rrallë buzëqeshte , nuk shkoi një herë të kuq në buzë me dorën e saj,të tjerët ia gjakosën, ia lyejtën me gjak.Veshi robat e zeza që në moshë të re.Të vetmet shoqe që e mbështesnin ishin gjitonet,çka na bashkonte I njëjti hall,problem .U bashkuam si gjitone që ishim dhe e ndoqëm shkesin deri sa e theu qafën.Po hallet tona nuk mbaruan këtu.Na hyri djalli në mes.Në vend që të pajtoheshim e të bëheshim shoqe të ngushta me fqinjat tona ,tani që sna kërcënonte njeri për të na çderuar apo martuar me zor ne u bëmë të liga, ziliqare shumë,aq sa mbanim mëri e inate me njëra tjetrën dhe nuk flisnim megjithëse ishim gjitone në një lagje .Një vijë uji, një plis dheu na ndante njërën nga tjetra.Po ku kuptonim ne.Bota ecte përpara ne kishim mbetur pas , mereshim me cingërima, jo ti je më e bëmshme se unë, unë jam më e bukur se ty, pse ajo të ketë namin më të madh se unë ,e kështu me radhë. Kjo ishte një fatkeqësi e rezikshme sa u bëmë armike të njera tjetrës.Por patëm dhe momente gëzimi ,hareje e lumturie. -I lëmë gëzimet e haretë , tani vazhdo rëfimin me ngjarje që të kanë lënduar , vrarë që kanë ndikuar negativisht në karakterin tënd. Përvoja e dhimbshme shpesh e hidhur më ka mësuar më tepër , më ka bërë më të fortë . Jeta me të mirat dhe të këqiat e saj ka qenë një shkollë e dytë për mua . -Futu , hyr në temë tani e pandehur , atje ku e lamë,tek jeta juaj në fillim e gërshetuar me atë të nënës suaj -Edhe më pas jeta e nënës si edhe imja ishte skëterë .Pse , do pyesni ju.Se mos e përflasin bota ,se mos e tregojnë me gisht bota , se mos e bën me turp bota .Vetëm për sytë e botës rronte , kurse bota as që çante kokën e menderen për nënën time, a merte frymë apo jo , e kishin haruar fare ,edhe emrin haronin tia shkruanin në hartë.U mbyll brënda si qyqe. Sa herë uleshim dhe donte të më fliste një fjalë,prapë binte në heshje Ndoshta bëj gabim ,më thoshte ,që të helmoj kaq të re , Gëzoje jetën.Jeta nuk është e keqe, jetën e bëjmë ne , njerëzit të keqe.Jo vetëm pasi mbeti e ve ,por dhe më përpara jeta e saj ishte për të qarë me kuje. Sytë e mi kanë parë skena që smund ti heq nga kujtesa.Ashtu ishte zakoni do të thotë dikush nga ju.Po , ishte zakoni, ai na morri në qafë, prandaj unë nuk doja të isha një vajzë sipas zakonit , doja të dilja jashte zakonit, të isha e jashtëzakonshme.Doja të jepja dhe unë mendimin kur hidhej fjala mbi tavolinë për tu diskutuar fati im.Doja dhe unë lirinë time,të gëzoja çdo etapë të moshës sime Fëmijërinë, adoleshencën , nuk e gëzova, u poqa para kohe.Unë nuk doja ë ngutesha , të bëhesha grua para kohe,aq më tepër të vendosnin të tjetrët për fatin tim. -Më me hollësi ,e pandehur .Hollësitë dhe imtësitë në kësi rastesh do të na ndihmojnë për të gjykuar drejt çëshjen,për të hedhur dritë mbi faktet e zbardhur situatën mbi gjithshka .E kuptojmë është e vështirë për ju ti ktheheni së kaluarës , të kujtoni dhe përmendni skena jo dhe aq të këndshme ndoshta dhe të dhimbshme por ato do na hyjnë shumë në punë . Vetë fakti që ju sollët dhe e pranoni dhe vetë se që në moshë të vogël ,në fëmininë e hershme u desh të piqeni para kohe të kapërceni etapa të moshës të cilat koha , kushtet u detyruan.U bëtë e egër , mizore,hakmarëse .Ja,këtu dalin të tëra dhe skanë si shpjegohet ndryshe .Duke mos jetuar ato etapa,faza të moshës , shpjegohen tani veprime e sjellje jo të hijshme , jo llogjike .herë herë shpërthime adoleshente ,kryeneçëri , egërsi që vetëm një adoleshente si ty do ti bënte. Avokati mbrojtës -Jo ,Doruntina nuk ka qenë dhe as është vrasëse.Vetë faktet flasin për të kundërtën . -Mos ndrojmë temë, e pandehur .-Rasti I ikjes,i braktisjes me kapërcim ledhi .Domethënë doni të thoni se martesa matanë ledhit nuk ishte diçka krejt e panjohur për ju ,se e kaluara jote paska plot histori të tilla , çka po hulumtohet dhe në këtë rast pohimi juaj si dhe dëshmitë e dëshmimtarëve të tjerë që do të kryqëzohen , do të hedhin dritë më tepër mbi çështjen tuaj. U martuat jashtë , matanë ledhit Kush ishte arsyeja e vërtetë se janë dëgjuar e shkruar shumë po tani duam ta dëgjojmë nga goja jote .Domethënë ju jeni një tradhtare! -Ashtu erdhën punët ,më kish hedhur duart në fyt donte të më mbyste ,mundësisht të më zhdukte pa nam e nishan,u ndodha në një situatë të vështirë,duhet të mbrohesha.I rashë me çfarë mu gjend në dorë po forcat po më linin isha shumë e vogël e dobët para tij.Donte të më rëmbente nderin. -Çfarë?!Ke bërë vrasje!? ,dhe këtë nuk e dinim , tani po e mësojmë nga goja jote.Ja ja vashdo e pandehur. Tellallët e asaj kohe ,thashethemexhinjtë nuk pushonin së trilluari dhe shpifur gjëra nga më të ndryshmet që mund të shkojë nëpër mendje njeriu.Bërtisnin nga mëngjesi derë në darkë se kisha bashkëpunëtorë , se kisha tentuar të bëja vrasje me paramendim se e kam në gjak vrasjen .Se kam qenë bashkëpunëtore ose kam vjedhur banka të vogla e të mëdhaja e të tjera trille si këto .Po më e keqja është se disa e hëngrën dhe u vjen zor ta vjellin tani para të gjithëve .Ata e dinin që unë isha e ndershme ,e sinqertë ,aq sa dhe naïve,plot ndjenja e dashuri .por bota u besonte thashethemeve .Të tjerët që e dinin të vërtetën për qëllimet e tyre nuk flisnin duke mbuluar proçkat e tyre . -Përse kapërcyet ledhin, e pandehur . -Askush nuk më prekte me dorë .Unë isha një e pandershme, e përdalë që kudo ku shkoja do më tregonin me gisht .Kjo është ajo.E shihni atë Ja ku është ajo Nuk dilja dot përjashta, nuk bëja dot një hap në rrugë,nga gjëndja e padurueshme si për mua dhe për familjen tonë.Unë isha ajo që ngado që vija mbaja erë njollë Një njollë e madhe mu përpara Njolla e përparme më kishte dalë nga pas , dhe për qamet nuk më hiqej megjithë përpjekjet që bëja .Qelbej vendi ngado që vija , ndaj smë afrohej njeri.U mbylla në shtëpi aq sa kalbesha nga brenda.Por këtë gjë , nëna nuk mund ta duronte.I dhimbte shpirti për mua kur më shihte që po tretesha nga veremi.Po kështu dhe Konstandini icili nuk mund të na shihte si dy qyqe Si nëna dhe ai , vetëm qante e nuk tretej në dhe për hallin që na kish zënë E diskutonin netë të tëra , mbyllur atje tek oda dhe e vetmja rrugëzgjidhje ishte të më martonin ,të më jepnin larg me hir e me pahir .Duhet të ikja unë , që të ajrosej vendi , të hapeshin rrugët,që të mbylleshin gojët e liga si vdekja . Pisk e kishte punën sidomos,vëllai im më i vogli,KostandiniI cili u njollos me turp nga unë Mjafton të kishe edhe një të largët jo më motrën me njollë,leroseshin të gjithë . Ndaj dhe ai ishte që vendosi për mua të më martonte sa më larg për tu harruar e mbyllur çështja ime.Po mua nuk më pyetën doja apo jo Kështu ishte zakoni , të tjerët më të mëdhenjtë vendosnin për mua dhe fatin tim -Është I mirë më thoshin , goxha burrë , I pjekur , kolloz i gjatë dy metra ,I dëgjuar në botë është.që nga antikiteti.Është pak I vjetër po dhe ti nuk je pak ,as e vogël në moshë,nuk je, aty - aty jeni moshatarë . Vërtet kur e pashë e ndjeva atë shkëlqimin e mermertë, dritëhijen që lëshonte nga thellësia e kohëve.Po syrit tim të sprovuar si sy femre nuk i shpëtojnë dot imtësitë.I hodha një vështrim zbërthyes që nga qimja e kokës deri tek maja e thoit të këmbës. Flokëti i kish ngjyer për tu dukur më tërheqës, më simpatik.Prapë , sado që qe munduar vurça a pineli që kish përdorur nuk kish mundur me dorën e parë të bojës ti fshehë shenjat e mplakjes . -Ato pak thinja që shikon ,janë shenjë fisnikërie, më pëshpëriti pas veshit Kostandini ,im vëlla . Duart I kish të buta të pa vrara dhe me një lloj rëshqitjete , ashtu siç të lë ndjesi një ngjalë kur të rrëshqet nga dora.Ndoshta nga kremi që shkon kundra mplakjes thashë me veten time. Po sado që kishte shkuar krem edhe në fytyrë, rudhat tregonin një mplakje të parakohshme. Sëmundja e kohës që po përhapet si epidemi ,në Evropë ,nga mos bërja e fëmijëve e ngushëllova veten . Po qe se muhabeti mbyllej , ata , njerëzia e tij do të hapnin dyert tej e tej për të gjithë ne .familjen time ,fisin e farefisin tonë, më jepte zemër Konstandini. E pse të mos donte ,çtë keqe do kish nga unë? Unë e kamur isha,me laçkë e me plaçkë. Do rinohej nga zërat dhe e qeshurat e fëmijëve që do të lindnim, do begatohej nga krahu im I lirë I punës ,dhe duart e mia të palodhura Në fund të fundit ajo që kërkonte dhe I duhej ishte një njeri si unë që çi sheh syri ja bën dora dhe mbi të gjitha,e pa dalë,e pa gjezisur,e pa gojë se gjuhën e kisha por ma ndaloi ta flisja… Po dhe unë ,çtë them, më pëlqeu që me shikimin e parë.I gjatë , I hollë me pak kuriz të dalë kështu e imagjinoja netëve të gjata në dhomën time.Dhe ashtu doli , ashtu ishte me të vërtetë .I pamshëm e me kulturë,I dëgjuar në botë e me një shkëlqim mermeri në fytyrë. Nga dhjamët ,kushedi sa hanë e çhanë,i mbushja mendjen vetes, kushedi çpallë ka bërë një jetë të tërë . - Është I pasur ,çnuk ka ,trashëguar nga e kaluara.Fis i mirë e i dëgjuar, me doktorë, me filozofë, me shkrimtarë , do kalosh jetë ,pa u vrarë , më mbushnin mëndjen të shtëpisë e kush më takonte rrugës. -Duket ,që në shikimin e parë,të merr më qafë, mbështeste Kostandini mendimin.Do të jesh me fat , sa të kalosh matanë ledhit, ia hodhe pastaj. Kontakti me diçka të re ,të panjohur më parë, sa kurioze më bënte po aq më frikësonte për të papriturat,për kthesat, erërat , dallgët që më prisnin .Po unë duhet tu bëja ballë ose përndryshe do dergjesha deri sa të kalbesha brënda në shtëpinë time si një qyqare Duke parë dhe kushtet dhe gjendjen e padurueshme që ishte krijuar brënda në shtëpi, sidomos gjendjen në të cilën ndodhej unë dhe familja ime e mora vendimin pa llogaritur pasojat .Do iki , të dalë ku të dalë ,thoshja.E parapërgatita veten para se të nisesha, për vështirësitë që do të hasja. Ikja ime u bë shpejt e shpejt , pa shumë shpenzime,pa dreka e darka ,pa u zbukuruar , pa vënë vellon e bardhë ,pa klarineta e gajde.Vetëm lotë e dhimbje.Nuk mora me vete kushedi se çfarë , në një çantë vura disa ndëresa, pak bukë e ujë për rrugës .Rugës kaluam dhe peripeci të shumta ,dhe postoblloqe me ushtarë por si përfundim arita shëndoshë e mirë .Nuk e mohoj ,sapo mbërrita më dhanë për të ngrënë dhe ndëresa për tu ndruar .I falenderoj dhe ua di për nder deri më dita sot. -Më pas më pas çfarë ndodhi e pandehur -Shumë shpejt fillova punën megjithëse gjuhën nuk e kuptoja fare.Nuk mund të rrija duarkryq për tu bërë barë e për tu dhënë shkas për fjalë e grindje Në fund të fundit unë isha mësuar me vështirësi më të mëdha e jo më tani që jeta më kish bërë më të fortë.Në këtë vend çdo gjë më dukej si një mrekulli e zotit, sikur unë isha një jashttokësr I ardhur nga një planet tjetër ,e jo sikur kisha kapërcyer ledhin përmatanë Sytë e mia konservatore tregonin një moshë fëminore .Unë isha dhe kisha mbetur një luftëtare e lirisë në trup e në shpirt.E ndieja që kur të tjerët më shikonin që çapëleja sytë nga habia e kureshtja më mernin për përbindësh .Bota e madhërishme përballë meje nuk ishte e moralshme dhe mua më ngjethej mishtë e më ngriheshin qimet e kokës përpjetë Ajo kishte në themele një inteligjencë që u zhvillua dhe përparoi nga dhimbje të pallogaritshme dhe vazhdonte ta përdorrte këtë inteligjencë për të shkatëruar të pafuqishmit nga dora e padukshme e të fuqishmit.Unë isha e detyruar të përvetësoja forma të reja veprimi , sjelljeje , të adaptoja mënyrë të re mendimi përndryshe do më merte poropia ,do shkatërohesha e zhdukesha njëherë e përgjithmonë nga faqja e dheut.Çdo gjë,gjithshka më linte të nënkuptuja se nuk kishte tjetër zgjidhje.Në atë gjëndje ekonomike dhe psikologjike që isha nuk pretendoja shumë, çfarëdo lloj pune që më dilte e bëja,shpesh herë kundrejt një pagese të vogël,qesharake. Ska gjë , ngushëlloja veten , unë as gjuhën nuk e dija , shumë gjëra edhe mirë si kuptoja , edhe e frikësuar me gjak të ngrirë rija se ardhja ime aq e shpejtë ,e papritur nuk ishte ligjëruar.Shpresoja se një ditë do të më vlerësonte dhe do ta merte seriozisht njohjen tonë dhe do vinte koha dhe për tu ligjëruar.Po sa herë bëheshim gati të shkonim në zyra , dilnin punë të tjera në mes që pengonin këtë gjë Herë nuk donin disa pjestarë të familjes së tij me pretekstin se nuk ishin të përgatitur për një vajtje të beftë, herë më kërkonin shkresurina të tjera gjë që unë nuk I kisha në dispozicion dhe më duhej kohë për ti bërë gati .Ja çfaj kisha unë në se në dokumentin e lindjes së fëmijës sim shkruhejtoponimi gabim.Dhe fillonte një sherr. O perëndi.Më nxirrte përjashta, ma mbyllte derën e shtëpisë E kështu me radhë.Nuk dua të bëhem mosmirënjohëse dhe ua di për nder shumë të afërme, miqve dhe shokëve që njoha e bëra gjatë qëndrimit tim këtu të cilët më vlerësojnë për atë çka jam ,që më ndihmojnë dhe më qëndrojnë në krah . Ka pasur dhe akoma ka pakënaqësira , deri në fyerje e ofendime.Po dhe duroja se çdo shtëpi I ka këto ,nuk ka familje pa probleme , pa zënka e shere . Rëndësi ka ti kalojmë me mirëkuptim , me gjakftohtësi me dialog.Këto i kam mësuar nga ime ëmë, po ku e dija unë se punët do të shkonin deri këtu ?!A nuk na mësonin proverbat dhe fjalët e urta :΄Të moshuarve vetëm pordhët mos ua dëgjoni por fjalët dëgjojuani dhe mbajini vath në vesh΄΄ Nuk kanë munguar dhe keqkuptimet dhe rastet kur e kemi shkelur duke dalë dhe jashtë kontrollit e matanë pragut të llogjikës. ……………………………………. Të vazhdojë seanca gjyqësore. Yyyyyyyyy.Të gjithë u ngritën në këmbë. Përkthyesja u largua pais kishte një tjetër proçes gjyqësor. Shënim nga kronika Nuk u gjend një përkthyes tjetër.Askush nuk e njihte gjuhën e Doruntinës edhe përkthyesja vendase supozonte se kuptonte gjuhën pasi njihte gjuhët sllave. Seanca u shty për më vonë.
Posted on: Tue, 03 Sep 2013 10:44:44 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015