HEI LE IN TAN KA CHHAWP CHHUAK E ! FIAMTHU Mizote hi fiamthu duh tak hnam kan niin ka hria a, fiamthu duhtak e tilovin, fiamthuthawhthiamho kan en dan & kan biak dan te hi chin tam chi a ni lovin ka hre bawk . Eng hnam, eng ramah pawh, fiamthu thawh-mi hi mite tihlimtu leh thiam taka ram kalsiamtute anni deuh zel. Hnampui zawkte chuan fiamthuthawhthiam-mi reng reng an ngaisang a, an thusawi ngaithla turin cheng tam tak sen pawh an inhuam a, an phu tawk chawimawina hlan pawh an hreh ngai lo a ni. Keini Mizo ho chu fiamthu kan duh tlang hle a, awmkhawmnaah kan nuih dar dar tawh hi chuan mithenkhat tan chuan tap lo chauhin an lo menpuai thin . Piangsual leh rualbanlo ho tih dan zir mai mai te hi kan ching a, hei hi kan hnam mawl zia ti langtu niin ka hria. Mi huat chi nge chi loh, mi tan a pawi nge pawi lo? tih ngaihtuah lek lovin kan infiam a, fiamthu thawh thiam te pawh hmun dangah kan hmuh chang paw’n, biak chhawhchhi leh han bawl deuh hi kan tum kher thin. Hei hi kan mize thalo zinga kan sim vang vang atana tha a ni. Fiamthuthiamte avangin kohhran, khawtlang, thiltihhona ,etc… kan chak phah a, hriatloh karin min tihlim a, hun harsa leh thil hahtlak kan tihte pawh min theihnghilh tir a ni. Thiam takin ram hruitute an kap a, kan tawng dik lo & kan thil tih tha lo lai te nuizatthlak tak leh fing taka an sawichuah avangin kan Society hian hmasawnna kan neih phah thin (theih) a ni. Fiamthuthiamte hi mi naran an ni ngai lo va, midang aia thluak tha leh talent nei tha an ni duh tlangpui. Mizo zingah fiamthu thiamte kan en dan & biak danin a zir loh avangin, tam tak chuan an insum a, an thiamna leh an finna te chu an ngawihbopui ta mai mai a ni. Kan fiamthuthiamte kan zah der a, kan chawimawi thiam chuan tun ai hian fiamthu thawh nuam an lo ti ang a, kan society-ah min tihlimtu leh min ti phurtu an lo thahnem deuh deuh ang a, a huhova thiltih leh pawl ho thiltih nikhua velah pawh tuna kan dinhmun aiin a lo nuam sawt dawn a ni. Fiamthu thawh dan hi chi hrang hrang a awm a, fiamthu thawh dan & a kalhmang tlangpui han tarlang ila: FIAMTHU THAWH DAN 1) Mi tihdan zir: Mi tih dan zir hi fiamthu thiam zingah pawh a thiam bik riau an awm a, a ang chiah emaw, nuizattlak zawng tura zir thiam tak an awm thin a. Mi tihdan zir ngawr ngawra fiamthu thawh pawh hi a chang chuan a ninawm duh a, mi chetchhiatna, mianglo/rualbanlo te tih dan zir te pawh hi thil tha a ni lo va, a mawi pawh a mawi lo va, a awm tawk kan hriat a ngai. 2)Mi kah/ Mi rauh: Mi thenkhat chu, mi rauh/kah/sawisak vel thiam tak mi hi an awm a ni. Mi pianphung, chetzia, trawngkam,etc.. enin nuizat thlak deuh deuha mi rauh thiam hi an awm a ni. Hei pawh hi kan mi nel sa leh hmelhriat tha te an nih loh chuan intih thinur leh mi lung tih hnur mai awl tak a ni a, a awm tawk hriat a ngai. Mi kan kah/rauh a awm ang bawk hian mahni leh mahni inkah/ inrauh pawh hian fiamthu a thawh thei a, mahni leh mahni insawisak hian tupawi mah kan sawi lo, zallen takah sawi bawrh bawrh thei a ni. 3) Kaihlek: Mi thenkhat chu hla thu, Bible thu, mi thusawi,etc.. nuizat thlak deuh deuh a kailek thiam hi an awm a. A nuizat thlak rual rualin Pathian thu hi fiamthu thawh nan hman loh hram a tha. 4) Fiamthu dam/ Zahmawh rawng kai: Fiamthu satlaih aimah hian zahmawh rawngkai deuh hi a nuizat thlak zawk duh emaw chu tih hi a chang chuan a awl . Thenkhat chuan a ruhlang rawt rawta sawi te pawh an awm, a ruhlanga sawi hi chu tu tan mah ngaih thlak a nuam em em lo va, a pehhel zawng leh trawngkam mawi zawka sawi hian ngaihthlak a nuam duh. Tin, Nunau awmnaah & puipunnikhuah hi chuan zahmawh rawngkai hi chu sawi loh hram a tha. Zahmawh rawngkai deuh sawi ngun lutuk pawh kan zahawm lo zo vek thei a, a hun leh a hmun hriat a tha. 5)Politic rawngkai: Pawl ho, Association, ram/hnam/khua/veng/kohhran politic dik deuh si nuizat thlak deuh, lehlam tan huatthlalaawm tak si, huat hleih theih loh ang chi te , a hun mila thil thleng thiam tak, mi rilru hneh deuh tur a, kah deuh fak fak ang chi te hi mi thenkhat chuan an thiam em em a ni. Hei hi chu fiamthu thiam nazawng sawi thiam chi a ni lo va, politic lamah hriatzau ve viau a ngai a ni. Hei pawh hi a sawina hun leh hmun hriat loh chuan a sawitu tan hlauhawm thei a ni. 6) Ngaihtuah ngai fiamthu: Fiamthu threnkhat chu an han sawi a, an sawi tum kha ngaihtuah deuh loh chuan hriat mai theih a ni lo a ni. Ngaihtuah chian pauh leh nuizatthlak tulh tulh ang chi hi a awm a ni. hei pawh hi fiamthuthiam nazawngin an thiam hran lova, mi thluak tha deuh hian an thiam duh tlangpui. Tin, ngaihtuah ngai fiamthu hi fiamthu sang ve pawl tak a ni a, a chang chuan mi naran tan hriat thiam mai a har a, hrilhfiah leh dap te pawh a ngai hial a ni. 7) Hnam dang trawng dik lo tak & ni ve awm tak ni si lo: Sap,Kawl,Vai, kan unaute trawng, etc.. thiam chiang vak lo ni ve awm taka sawi te, mak sak deuh taka trawng te hi a nuihzat thla fu thin a, mahse, Sap trawng hre lo karah Sap trawng dik lova fiamthu sawi hi a nuizat thlak hran lo, chutiang zelin Kawl, Vai, kan unaute trawng & trawng dang hre lo karah kan sawi chuan a nuihzat thlak hran lo. A sawina hun leh hmun hriat a ngai. Tin, mi trawng nawmnah tak fiamthuthawhna atana kan hman hian anmahni trawng neitute an awm chuan inhmuhsitnaah an ngai thei a, an awm ve a nih chuan sawi loh mai hi a finthlak. 8 ) Thil intu lo, dawt muhlum: Thil intu lo lutuk leh dawt muhlum tih hriat reng, thiam taka an sawi te hian nuih hi a za ve duh em em a, ngaihtuah chhuah erawh a har fu. 9) Fiamthu tluangtlam : Fiamthu tluangtlam hi chu a ngaithlatu tan ngaihtuah a ngai hran lo va, tu pawi mah a sawi hran lo va, zamawh rawng a kai hran lo va, politic lam a tel hran lo va, tu tan pawh ngaihthlak a nuam a; inthlahrung lova sawi bawrh bawrh thei a ni.. Fiamthu thawh dan kalhmang Fiamthu kan thawhin mimal hming hmer emaw, khaw hming hmer maw, veng hming hmer emawa sawi hi, a tha lo va, mi huatthu kan sawi palh thei a. Mi hming, khua, veng aiah “Pa pakhat & Nu pakhat, khaw pakhat, Veng khatah, Tualte vanglai chuan, etc..etc”, tih ang chi hian hmang ila, mi pawi kan sawi lo deuh ang. Fiamthu kan thawhin kan aw ki san hun hniam hun leh hmel tih danglam dan hian kawngro a su hle a, thu ho mai mai pawh chetzia mak tak mai leh aw dang dai deuh a, a san hun leh hniam hun taka kan sawi thiam chuan a nuihzatthlak thei fu a ni. Nuihzatthlak deuh tur pawh ti deuh churh mai leh che mang lova sawi chuan mi an nui tha duh vak lo thei a ni. Kan fiamthu thawhna tur azirin kan trawng kauchheh pawh tih danglam a ngai a, kan sawi tur pawh kan thlan thiam a ngai a ni. Khaw tin hian mahni trawngtualleng & trawngkauchheh kan nei a, khaw dangah kan khua, kan veng tih dan ang kan va sawi chuan an lo man thiam lo pawh a ni thei a, an trawng dan or an hriatthiam dan tura sawithiam mai hi a pawimawh hle a ni. Politics hre deuh ho kiangah chuan politic lam hawi, thleirawl/rawlthar kiangah chuan an lawm zawng, pitar/putar kiangah chuan an duh zawng awm, etc..etc. kan thlan thiam a ngai a ni. Tin, fiamthu kan thawh tran dawnin mi zawng zawngin nangmahah an mit, an beng & rilru an rawn nghah theina turin hun remchang siam hmasa la, an ngawi thruap ta maw tihah fiamthu i hriat zinga nuizat thlak deuh deuh kha i sawi hmasa ang a, a tha tha i sawi hmasa ang a, an nui hluah hluah ang a, a hnu lamah chuan fiamthu ho te te pawh sawi leh mah la, an nuihpui hluah hluah tawh mai ang. Mi titi tui lai, mi bengchhen lai hi chuan fiamthu thawh duh miah lo tur; an nui tha duh vak lo. Tlipna Fiamthu inthawhsiakna kan nei a, endiktu(judges) hovin fiamthuthawhtu an comment-na turah an bawl vak vak a, fiamthu an sawi ve chiam chiam hi Judge kal hmang kan la hre tawk lo a ang ka ti deuh thin. A then chuan thu tha tak tak an sawi a, a chang chuan an nihna an hre ta lo em ni aw? tih turin an awm leh lawi si a, hma kan sawn zel turah ngai i la. Mizo society-ah fiamthu thiamte hi chhawnchheih leh zah lo tak taka be chhawhchhi mai mai lov’in , chawisan dan thiam i la. Tun ai hian kan society hi a lo hlimawm ang a, min tihlimtu kan lo ngah deuh deuh dawn a ni. Tin, fiamthuthawh-mi pawn a hun leh hmun a, inhmuamup leh fiamthu thawh hun hi hria i la, sawi awm leh awm lo te hi hre bawk ila, kan zahawmna hi a bo lo deuh ang. Mizo society a lo nawm deuh deuh a, kan lo hlim deuh deuh theih nan, fiamthuthawhthiamte hi chawisangin zah der i la, tu pawn thiam taka mi pawisawi lo leh a hun leh hmun azira fiamthu kan lo thawh thiam nan tran i la thar ang u.
Posted on: Wed, 26 Jun 2013 17:36:54 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015