Hatirlamak lazim Osmanlidan gunumuze kadin 2 Osmanlı’dan günümüze Kadın ve Kadın hareketini hatırlamaya devam edelim : “ …. Türkiye Kadın Hareketi’ni kısaca üç evreye ayırabiliriz. Birincisi, 1. dalga feminizmin etkilediği dönem, ki bu dönem Osmanlı’dan Cumhuriyet’in ilk dönemine (1869’dan 1935’e) kadar uzanır. İkincisi, 1935-1975 arası durgunluk dönemi: Hayırsever ve kalkınmacı kadınlar. Üçüncüsü ise 1980’ler ve sonrasını kapsayan 2. dalga feminizmin etkilediği dönemdir. Dünyadaki kadın hareketlerinin etkisi Osmanlı’da ancak 19. yüzyılın başlarından itibaren görülmeye başladı ki Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyetine giden yolda hangi ulustan olursa olsun kadınlar devletin baskısını üzerlerinde yoğun bir biçimde hissetmişlerdir. Osmanlı, asker ve yönetici erkeklerin mutlak egemenliğine dayalı bir devlet düzeni içinde, kadınları hareme kapama kuralını benimsemiş antik Bizans geleneği ile cinselliğiyle erkekler ümmetinin iç düzenini sarsan kadını evlenme ve örtünmeye zorlayan patriarkal bir dini mükemmel şekilde bütünleştirmiş, mutlak anlamda patriarkal bir toplum kurmaktadır. (Şirin Tekeli, “1980′lerde Türkiye’de Kadınların Kurtuluşu Hareketinin Gelişmesi”, Birikim, Temmuz 1989, s. 34.) Osmanlı fethettiği yerlerden haremine kadınlar almıştır. Krallar, padişahın gazabından kızlarını hediye ederek kurtulmuşlardır. Köle pazarlarında savaşlarda ganimet olarak getirilen kadınlar satılmış, Türk ve Müslüman olmayan kadınlara fahişelik yaptırılmıştır. Osmanlı’da şehirlerde yaşayan kadınların nasıl yaşayacakları, giysi biçimi ve boyu, hangi mahallelerde hangi saatte, ne tür arabalara binerek nereye gideceklerine dair ferman çıkartılmıştır ve yasak gezinti yerleri ile serbest dolaşılan sokaklar fermanda belirtilmiştir. II. Meşrutiyete gelene kadar kadınlar vapurlarda alt bölümlere oturur, faytonlara kocalarının yanında bile olsa oturamazlardı. Kadınların hak alma mücadelesine başlamaları II. Meşrutiyete denk düşer. Bu dönem ile birlikte kadınlar çeşitli dernekler kurdular, gazete ve dergi çıkardılar. Bu mücadele Tanzimat’tan Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar sürer. Türkiye’de kadın hareketinin 80’lerden sonra ortaya çıktığına dair yaygın bir söylem geliştirilse de bu durum böyle değildir. Osmanlı’da kadın hareketleri 1870’lere kadar uzanır ve o dönemki kadınlar hem batıda yükselen feminist hareketle iletişime geçmiş, hem de kendi topraklarında kadın dernekleri kurarak kendi örgütlenmelerini sürdürmüşlerdir. Kadınlar o dönemde söz söyleme hakkı, eğitim hakkı, çalışma hakkı ve aile içinde saygın bir yer edinme hakkı, poligaminin ilgası, tek taraflı bir hak olan boşanmanın kısıtlanması için mücadele başlatmışlardır. Yine 1870’lerden itibaren kadınlar kendi dergilerini çıkarmış, dernekler kurmuş erkeklerle polemiklere girişmişlerdir. Kadınlar Tanzimat ile birlikte gelen yenilikleri savundular. Yine bu dönemde 1869’de Terakki-i Muhaderat’la başlayan kadın dergi ve gazetelerinin sayısı Cumhuriyet’e kadar 40’a ulaştı. Bunlardan bazılarına örnek vermek gerekirse Terakki-i Muhaderat (1869), Hanımlara Mahsus Gazete (1895 -1908), Şüküfezar, Demet, Mehasin, Kadın (Selanik ve İstanbul), Süs, Kadınlar Dünyası, Kadınlık Hayatı sayılabilir. 20. yy başlarında bu mücadele daha da şiddetlenmiş ve feminist kadın dernekleri sayıca artmıştır. Bu döneme dair Balkan Savaşları ve 1. Dünya Savaşının kadınları iyice siyasallaştırdığını söyleyebiliriz. 1919’dan itibaren oy hakkı aktif bir biçimde talep edilmeye başlanmıştır. 1913-1921 arasında yayınlanan ‘’Kadınlar Dünyası’’ dergisi önce günlük gazete olarak çıkmış sonra haftada 25 sayfa yayınlanan bir dergiye dönüşmüştür. Yine bu dönemde 30 kadar dernek kurulmuştur. Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak: Ulusal sorunlarla ilgilenenler (Savunma kaygısı taşıyanlar): Donanma Cemiyeti Hanımlar Şubesi, vb. Savaşın yaralarını sarmak amaçlı yardım dernekleri: Hilal-i Ahmer Cemiyeti Kadınlar Heyet-i Merkeziyesi. Mesleki eğitim veren ya da istihdam olanağı sağlayan dernekler: Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti Hayriyesi, Biçki Yurdu, Osmanlı Türk Kadınları Esirgeme Derneği (Kızları okutmak için) vb. Kadınları bilgilendirme, bilinçlendirme dernekleri: Asri Kadın Cemiyeti, Cemiyet-i Nisvan Heyet-i Edebiyesi, Teali-i Nisvan Cemiyeti, Kırmızı-Beyaz Kulübü vb. Osmanlı Müdafaa-ı Hukuk-u Nisvan Cemiyeti (Osmanlı kadınının Hakkını Savunma Derneği). Çeşitli etnik grupların kurduğu kadın dernekleri, Azkaniver Hayuhyaç İngerutyan Derneği, Beyoğlu Rum Cemiyet-i Hayriye-i Nisvaniyesi, Türk ve Ermeni Kadınlar İttihat Cemiyet-i Hayriyesi, Kürt Kadınları Teal-i Nisvan Cemiyeti , Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti dernekleri sayılabilir. Bu dönemde yukarıda da belirttiğim gibi Osmanlıda ki kadın hareketi, dünyada yükselen 1. Dalga femnist hareketle yakın iletişim girmiş ve feminizmin temel gündemlerini tartışma konusu yapmıştır. Mesela Nimet Cemil’in 19 Şubat 1921’deki “Bir çok mühim şey vardır ki, her millette mevcut olduğu halde, birçok millette ismi hatta tercümesi bile yoktur (telgraf, otomobil, vapur, v.b)Binaenalyh nisailik, nisaiyun tabirlerine hiçbir ihtiyaç hissetmiyoruz. Feminizm kelimesini aynen kullanmayı tercih ederiz. Varsın lisanımıza ecnebi bir kelime daha girmiş olsun ne zararı var. Yalnız feminizmin vücudu ve vücubu (varlığı ve gerekliliği) kabil-i inkar değildir.” Söylemine bakarak bile kadın örgütlenmelerinin durumunu kavrayabiliriz. Osmanlının çöküş döneminde isyanlarla ve parçalanan imparatorluğun kan kaybıyla uğraşan devletin, erkekleri silah altına almasıyla kadınlar çalışma hayatına kısa süre için girdiler. Savaş dönemleri devlet politikası gereği kadınlar üretim sürecine geçici olarak katıldılar. TC devleti kurulduktan sonra kadınların evlerine dönmeleri ve çok sayıda çocuk yapmaları teşvik edilmiştir. I. Paylaşım savaşında Mustafa Kemal çevresinde öncü olan Halide Edip gibi kadınlar Cumhuriyetin ilanından sonra vatan haini ilan edildi ve yurtdışına kaçmak zorunda kaldı. ….. “ (Devam edecek) ( Yeşim Ergün-Türkiye’de Kadın hareketi) sevgiyle kalın ergün eşsizoğlu
Posted on: Mon, 22 Jul 2013 09:52:35 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015