Is Sinterklaas de opvolger van Wodan? Lees eer gij een rel begint!!! De onderzoekers die het ontstaan van het Sinterklaasfeest proberen te verklaren zijn in twee kampen verdeeld. Er is een legendaire stroming, die de Sinterklaasgebruiken in verband brengen met legenden en de middeleeuwse verering van de heilige St. Nicolaas. En er is eenmythologische stroming, die in Sinterklaas ook nog het voortleven van de heidense god Wodan zien. Na de tweede wereldoorlog heeft in wetenschappelijke kringen de legendaire stroming de overhand gekregen. Daarbij wordt het boek Nikolauskult und Nikolausbrauch im Abendland van Karl Meisen, dat al in 1931 verscheen, als standaardwerk gezien voor het ontkrachten van de mening dat er een verband zou zijn tussen Wodan en Sint. Kort gezegd komt de ontkrachting van de Germaanse oorsprong erop neer dat de gebruiken rondom Sinterklaas, gedocumenteerd verklaard kunnen worden door middeleeuwse legenden en verering van de heiligeNicolaas van Myra uit de 4e eeuw. Daarnaast zou er geen historisch document zijn dat Sinterklaas met Wodan verbinden kan. De mythologische stroming die voortkwam uit de romantiek en die vooral voor de tweede wereldoorlog populariteit genoot, baseert zich op de overeenkomsten tussen de gebruiken rondom Sinterklaas en de Germaanse mythen. Jacob Grimm was een van de eersten die verbanden legde tussen Sinterklaas en Wodan.Een vertegenwoordiger van de legendaire stroming schreef in 1981, naar aanleiding van de herdruk van het boek van Karl Meisen: De mening dat Nicolaas een opvolger van Wodan is heeft sindsdien definitief afgedaan. Een krachtige uitspraak. Maar kan deze uitspraak stand houden? Of is het een staaltje van hyperkritiek. Was de slinger van de volkskunde voor de tweede wereldoorlog vaak te ver de kant van de romantiek door gezwaaid, de teneur na de tweede wereldoorlog is (vooral in Nederland) vaak te eenzijdig en te rationalistisch. Is men aan één oog blind geworden? In dit artikel wil ik de overeenkomsten van de gebruiken rondom Sinterklaas en Wodan nog eens voor het voetlicht halen. Vragen die ik hoop te beantwoorden zijn:* In hoeverre zijn er overeenkomsten tussen Wodan en Sint? Zo ja, berusten ze dan puur op toevalligheden, of zijn ze een voortzetting van oude heidense gebruiken? * Hieronder geef ik een aantal overeenkomsten tussen Wodan en Sint, en een verklaring voor die overeenkomstenUiterlijke overeenkomsten: 1. Wodan en Sint rijden beide paard (een schimmel), 2. Wodan heeft een speer, Sint heeft een staf 3. Wodan heeft een hoed met slappe rand, Sint een mijter, 4. Wodan en Sint hebben beide een mantel. Al deze overeenkomsten zijn toevallig, en te verklaren uit het feit dat het allemaal statussymbolen zijn van een middeleeuws edelman/krijger en/of van een bisschop. Dat zowel Wodan en Sint op een schimmel rijden heeft wel een bijzondere betekenis. Uit historische bronnen weten we dat schimmels bij de Germanen gewijde dieren waren. Tacitus spreekt van heilige schimmels die door de Germanen vereerd werden. Letterlijk zegt hij: Die (de paarden) worden op gemeenschappelijke kosten gehouden, in bovengenoemde open plekken in het bos en in wouden, wit en niet door werk voor mensen ontwijd. Volgens Snorri Sturluson (1179-1241) is Sleipnir, het paard van Wodan, grijs en heeft het acht benen. Paarden van Germaanse helden, zoals Sigurd, zouden afstammelingen van Sleipnir zijn. Dat Sint op een Schimmel rijdt zegt dus iets over de bijzondere waarde die men in Noordwest Europa na de invoering van het christendom nog aan witte en grijze paarden toekende. Een directe relatie met Wodan kan ik hier niet uit afleiden. Andere overeenkomsten 5. Alwetendheid Zijn alwetendheid haalt Sinterklaas uit een groot boek waarin alle daden van de kindertjes genoteerd staan. Zijn alwetendheid vloeit dus niet voort uit een eigen onpeilbaar geheugen, maar uit te schrift gestelde rapportages van zijn spionnen; de Pieten. Sint kan niet alwetend zijn, hij zou dan naast God de alwetende komen te staan, en dat is godslastering. Wodan heeft twee raven die informatie voor hem verzamelen. Zwarte Piet verzamelt informatie over het gedrag van kinderen. Deze overeenkomsten zijn niet goed door toevalligheden te verklaren, ze kunnen duiden op een relatie tussen Wodan en Sint.6. Vreemd rijgedrag Sint rijdt over daken en Wodan door de lucht. Een verklaring kan zijn dat Sint op zijn nachtelijke bezoekjes geen giften door ramen en deuren kan gooien, omdat die gesloten zijn en aangewezen is op de schoorstenen. Maar met evenveel recht kan men hier tegen in brengen dat de schoorsteen geen geschikte plek is voor het afleveren van geschenken (in de winterkou houdt men het haardvuur brandend). Bovendien is het rijden over daken zelfs voor een heilige wel een beetje veel van het goede gevraagd. Wodan, in zijn hoedanigheid als god van licht, kan heel goed gezien worden als beschermheer van het haardvuur, en als zodanig een bijzondere relatie gehad hebben met het rookgat en later met de schoorsteen. Deze overeenkomsten zijn niet goed door toevalligheden te verklaren, ze kunnen duiden op een relatie tussen Wodan en Sint. 7. Zwarte knechten Wodan beschikte over een leger van dode zwarte krijgers (Wilde Heer). Sint heeft een knecht die zwart is en geketend gaat. Sommige onderzoekers zien in Piet een geketende duivel, die veel later pas geassocieerd werd met een Moor. In volksgebruiken uit de vijftiende eeuw is er de Nicolaas-bisschop die met een bende duivels door de straten van de stad trekt. De zwarte knecht(en) van Sint vind ik een te sterke overeenkomst met het dodenleger van Wodan hebben om hier niet van een heidense invloed uit te gaan. Er zijn bovendien nog meer verwijzingen naar een relatie tussen Sint en het Wilde Heer, zoals ik zo met een zal aantonen. De Wilde Jacht of het Wilde HeerDe Wilde Jacht of het Wilde Heer is een begrip dat in alle Germaanse gebieden voorkomt. In Duitsland is het bekend als Wuotanes her, in Zweden als Odens jakt, in Noorwegen als Oskoreidi en Jolareidi, in Engeland Wild Hunt. In de voorstelling van de Wilde Jacht is er sprake van een spookachtige ruiter die in de storm een leger van spookachtige figuren aanvoert. Dit speelt zich vooral af in de twaalf dagen om nieuwjaarsdag heen. Otto Höfler heeft met grote zekerheid kunnen vaststellen dat de sagen over de wilde jacht voor een groot deel terug te voeren zijn op oude culten van geheimzinnige verbonden van krijgers. Deze krijgers hadden zich gelieerd aan Odin/Wodan. De verering van gestorven voorouders is waarschijnlijk de basis voor de Wilde Jacht. 8. Relatie met dieven Ik heb twee sagen/legenden gevonden waarin Sinterklaas een aparte relatie met dieven heeft. Het eerste is een heiligenverhaal uit de tweede helft van de 13e eeuw, opgenomen in de Legenda aurea. Daarin wordt verteld hoe iemand zijn bezittingen toevertrouwt aan een beeld van de heilige Nicolaas. Maar tijdens zijn afwezigheid roven de dieven alles weg behalve het beeld. De terugkerende eigenaar ziet dat zijn bezit geroofd is, en takelt het beeld toe. Op het moment dat de dieven de buit gaan verdelen verschijnt de heilige Nicolaas aan hun en overreedt hen, onder het tonen van zijn verwondingen, de buit terug te geven aan de rechtmatige eigenaar. De tweede sage heet Der heilige Niclas und der Dieb, en staat in Deutsche Sagen van Jacob en Wilhelm Grimm. In deze sage gaat een dief een hardloopwedstrijd met een beeld van Nicolaas aan om het bezit van kerkgeld. De dief verloor maar nam toch het geld mee. Kort daarop stierf de dief, waarna de duivel met zijn lijk rondzeult. In heiligenlevens over Nicolaas van Myra wordt nergens vermeldt dat hij een relatie met dieven heeft. Daarentegen is dit bij Odin/Wodan wel het geval. Dieven werden opgehangen en waren dan aan Wodan gewijd. Deze overeenkomsten zijn niet goed door toevalligheden te verklaren, ze kunnen duiden op een relatie tussen Wodan en Sint. 9. De zak en de stoute kinderen Stoute kinderen worden door Sint en Piet meegenomen in een zak (in vroegere tijden ook wel in een korf). Sinterklaas wordt dus als opvoeder voorgesteld. In de heidense tijd waren er in de Germaanse delen van Europa verbonden van krijgers die aan Odin/Wodan gewijd waren. Ze worden ook wel mannenbonden genoemd. Deze mannenbonden hadden een berispingsrecht in hun gemeenschap. Ze berispten mensen die zich niet aan de huwelijkse trouw hielden, zich te buiten gingen aan seksuele uitspattingen en soortgelijke zaken. Deze mannenbonden hadden dus een correctieve/opvoedende taak in hun gemeenschap. Dezelfde mannenbonden haalden knapen die in aanmerking kwamen voor jongelingenwijdingen bij hun ouders vandaan. Ze werden vervolgens voorbereid om inwijdingen tot jongeling te ondergaan. Deze overeenkomsten zijn niet goed door toevalligheden te verklaren, ze kunnen duiden op een relatie tussen Wodan en Sint.Historische verwijzingenEen gedocumenteerde verwijzingen naar de relatie tussen Wodan en Sinterklaas bestaat wel. De verwijzing staat in de Saksenkroniek, en heeft te maken met het verschijnsel van de Wilde Jacht of het Wilde Heir. In de Saxenkroniek wordt namelijk verteld, dat St. Nicolaas de aanvoerder van het Wilde Heir was.Ook in het Overijsselse volksgeloof wordt St. Nicolaas in verband gebracht met de Wilde Jacht (Wilde Heir). Als het begin december stormde dan zei men in Overijssel dat St. Nicolaas met zijn knecht door de lucht joegen. Conclusie: Alhoewel het moeilijk is om heidense motieven direct te koppelen aan christelijke, zijn er te veel overeenkomsten om niet te kunnen stellen dat: Sinterklaas een christelijke sage is, maar dat Wodan het sjabloon leverde.
Posted on: Tue, 22 Oct 2013 19:42:29 +0000
Trending Topics
© 2015