Liefde is... De liefde is misschien de hardnekkigste van alle metafysica de mens rijk is. Wij wentelen onszelf, alle signalen negerend, nog steeds in de Wertheriaans wereld van de romantiek, in het geloof van die ene ware liefde, de enige liefde, die groter is dan onszelf en bestaansrecht heeft buiten ons, liefde als zingeving en daarom nastrevenswaardig. Liefde zelf is niet meer voldoende, het is het idee dat wordt aanbeden en de belofte die ze omvat. Vanwaar deze blindheid? Zo ongeveer elke dag worden we geconfronteerd met tanende liefde, verloren liefde of ontbindende liefde. Iedereen kent de verhalen van servies dat samen met de liefde uiteen spat op de muren, een kind dat in tranen in het trapgat zit te luisteren naar hoe zijn ouders hun relatie aan diggelen schreeuwen, het verdriet in de ogen van een vriend die maan belooft werd, maar slechts de geur van een ander in zijn bed aantrof. Hoe vaak bedrogen wij zelf of werden wij bedrogen? Hoe vaak hebben wij niet zelf de liefde verloochend? Ik luister vol ongeloof naar vrienden die beweren het mooiste en liefste meisje te hebben gevonden, zonder blikken of blozen, vol overtuiging, voor de zevende keer, om na maanden, hooguit jaren te verzuchten dat er ‘meer vissen zijn is de zee’. Dus zetten zij hun zuidwester op, bereiden zich voor op zwaar weer en varen de onstuimige zeeën op van het vrijgezellenbestaan, waar de netten soms maanden leeg blijven, dan weer de één na de ander wordt binnengehaald om deze, zelfs na een wekenlang aanhoudende worsteling der verovering, zo snel mogelijk weer terug te zetten. Er wordt gelachen en gedronken in kroegen waarvan het donker hout samen met ons schraal bier en frituurvet ademt. Er wordt in visserslatijn verhaald over de schoonheid van de vangst, er wordt gepocht en gepord en gemijmerd over gemiste kansen. Maar met de jaren verdwijnt de glans van de verhalen en zie ik de ogen doffer worden. Het gaat steeds vaker over vroeger en datgene wat er misgelopen is totdat de tijd haar gesel van verantwoordelijkheid legt over de ruggen die al iets minder fier gerecht zijn. Dan is het voorbij en komt het moment van concessie waarop de geknakte geest het vermijden van de eenzaamheid belangrijker is gaan vinden dan de zoektocht naar de heilige graal van de ware liefde. Maar onder het fragiele oppervlakte van de overeenstemming en het compromis sluimert het geloof nog steeds, kolkt het en erodeert zich van binnenuit langzaam een weg naar de oppervlakte. Gaten worden dichtgesmeerd met carrière, huizen en kinderen, stuc van de moraal en het plichtsbesef. Tevergeefs. Uiteindelijk scheurt het contractueel samenzijn waarvan de inkt al lang verlopen was en onder het extatische excuus van de liefde wordt een vriendschap vernietigd, een gezinsleven verbrand en een aartsvijandschap geschapen. We nemen het voor lief en monsteren opnieuw aan, om er achter te komen dat ons lichaam niet meer berekent is op het harde vissersbestaan, de zeeën langzaam zijn leeg gevist en al wat rest te vaak gewond is teruggezet, meer dood dan levend aan het wateroppervlakte drijft in de hoop te worden opgepikt. Zo komen wij meewarig tot de conclusie dat het nooit beter en vaak slechts minder wordt. Ik geloof niet in die ene liefde, heb te veel bewijs gezien dat het bestaan ontkent. Het is slechts moraal en sluit ook niet aan op wat wie wij zijn. Hoe kan het ook? In deze tijden van massaconsumptie, waarin een geheel systeem drijft op de inwisselbaarheid van alles, waarin het gaat om kwantiteit niet kwaliteit, waarin wat vandaag nieuw is morgen alle glans reeds verloren heeft, waarin bewust wordt ingekocht wat overmorgen zeker gebroken zal zijn, rekenen wij naïef op de duurzaamheid van de liefde. Wij weten niet of schijnen te zijn vergeten dat ons denken over de ware liefde berust om een sociale conventie die geschapen is om familievetes te voorkomen, om orde en stabiliteit te brengen in een samenleving waar vrouwen nog geschaakt mochten worden, aan hun haren van de ene grot naar de andere werden gesleept om de genetische superioriteit van ons ras te verzekeren. Het ging met te veel bloedvergieten gepaard, wraak, niet uit liefde maar uit lust, en werd daarmee een bedreiging van onze soort; niet praktisch voor ons voortbestaan. Dus werd er besloten dat het verboden was andermans vrouw te begeren en verzonnen wij een ceremonie waarin zij officieel zijn eigendom werd gemaakt. En zie daar het huwelijk was geboren, in documenten vastgelegde koehandel van vrouwelijk mensenvlees, waarin trouw en exclusiviteit officieel werden gemaakt. Maar de ceremonie bleef in gebreken, want het veranderde niets aan onze biologie. De lust werd niet minder, evenmin als het begeren. Er werd straf verzonnen, op aarde en in het hiernamaals. Eeuwig branden zouden we, indien we ons geslachtgemeenschap niet zouden beperken tot datgene wat ons rechtmatig toekwam. Ook de lust voor het huwelijk diende beteugeld te worden. Want op wiens schouders kwamen de lasten van de nakomeling te rusten als de baarmoeder nog niet contractueel was vastgelegd? Het leidde tot weinig resultaat. Onder het toeziend en vaak ter voorbeeld dienend oog van de kerk neukten wij ons een slag in de rondte tot grote ergernis van de puriteinen onder ons, mensen zo lelijk dat zij niet of nauwelijks aan bod kwamen in het geslachtsverkeer. De diepe frustraties, voortkomend uit afwijzing en de geňe die gepaard gaat bij het opvegen van het eigenhandig geëjaculeerde zaad, leidde tot een nieuw idee. Voor een socialisering van de liefde, een wereld waar de kansen door eeuwige trouw eerlijker waren verdeeld, was het nodig om the hearts and minds van het volk te veroveren. Geen fysieke beteugeling, maar een zorgvuldig gecreëerde illusie waarvan het doorbreken bestraft werd met een levenslang schuldgevoel en het stempel van maatschappelijk falen. Het sprookje werd geschapen. Een sprookje dat met het verdwijnen van de mystiek uit de wereld en de dood van de religie, tot pulp vermalen onder de vijzel van de biochemicus en de scheikundige, ontleed door de chirurg, de wiskundige en de filosoof, als valide variabele naar het rijk der fabelen verbannen door de natuurkundige, de socioloog en de econoom, alleen maar aan kracht begon te winnen. De liefde werd een laatste toevluchtsoord van het irrationele, onschendbare tempel van de paar menselijke geheimen die wij nodig hebben om niet volledig te verworden tot organische anomalie, chemisch wonder der natuur. De liefde om te ontsnappen aan onze eigen banaliteit, de liefde als reden om te blijven bestaan, maar blijvend gevangen in de moraal die ons exclusiviteit doet eisen. Exclusiviteit, fysieke trouw, het is waarschijnlijk de meest gebroken belofte in de menselijke historie. En toch weigeren wij hiervan te leren. De wereld heeft al zo vaak in brand gestaan door een strijd in de hegemonie van ideeën. Religieuze verandering, sociale vooruitgang, politieke machtsbalans en economische ontwikkeling; ze waren soms los van elkaar, maar veel vaker samen, inzet van okseldiepe bloedbaden. En als uiteindelijk over de ruggen van de slachtoffers de overwinning werd bejubeld en de sporen van het slagveld werd uitgewist door euforie en hervonden elan in de nieuwe wereldorde, als de doden waren begraven en betreurd en de modder op de soldatenlaarzen van de overlevenden stond op te drogen naast de haard, scheen de wereld weer wat rationeler, weer wat beter aan te sluiten op de voorbestemdheid van ons wezen. Maar één onderdeel van ons denken werd nooit in vrage gesteld, is sinds de val van Troje nooit meer aanleiding geweest voor het en masse doorklieven van schedels, het doorsnijden van kelen of het machinaal vernietigen van mensenlevens; het alomvattende idee van de ware, enige liefde, twee mensen absoluut en enkel voorbestemd voor elkaar. Integendeel. De soldaat die het bloed van zijn kameraad zag stollen op de bevend geschreven liefdesbrieven, de vrouwen die niets meer van hun geliefde te horen kregen dan dat hij als held gesneuveld was, het heeft de onbetwistbaarheid van de ware liefde slechts dieper verankerd in hun geest, net als de haat die haar onmisbaar tegenhanger is. De ellende op de wereld maakt de behoefte aan een onaantastbaar concept van liefde alleen maar groter. Er worden vestingmuren opgetrokken rond de tempel en loopgraven gespit. Het enige geweld dat voortkomt uit ons concept van de liefde is gevangen binnen grenzen van het idee, een geweld van individuen in de vorm van een crime passionel of een zelfdoding naar voorbeeld van de jonge Werther, ten teken dat we bereid zijn te doden en te sterven voor de instandhouding ervan. We vergeten daarvoor maar al graag het lijden dat deze liefde zelf omvat, de jaloezie, de onzekerheid, de hartenpijn die wij ervaren telkens als het idee geschonden wordt. Wij nemen voor lief dat wij weken, maanden en soms wel jaren ronddwalen in een wereld van onbegrip en zelfontkenning, troosteloos met de kaalgeplukte ziel onder de arm. Het concept van de ware liefde impliceert afhankelijkheid, één persoon met wie men het leven wil delen. Overtuigd van het feit dat die liefde gevonden is, sterft het individu en legt het bestaanrecht in de ander. Maar met welk resultaat? Ik heb het zo vaak gezien, stukgeboetseerde liefde, twee stukken klei samengekneed tot een grauwe massa, die het onmogelijk maakt de kleuren te herkennen waaruit ze bestaat, laat staan ernaar terug te keren. Totdat de liefde scheurt en met de tijd het vreemde lichaamsdeel wordt afgestoten, het de ander aan zichzelf onttrekt, zonder ooit de dofheid volledig weg te kunnen vagen van wat verloren is. Zo zakken wij steeds verder af naar dat onbestemde bruin dat overblijft na elke knutselles, verliest onze liefde keer op keer een beetje meer van haar eigenheid. In het idee van de ware liefde geldt dat de eerste liefde de enige oprechte is. Alles daarna een herhaling van stappen op hiernaar terug te keren, terug te keren naar datgene waarvan het bestaansrecht berust op het ontbreken ervan en dus per definitie onbereikbaar is geworden. Dat is romantiek, dat is de leugen waarin we onszelf dwingen te leven. Treurig moet het bestaan zijn van iemand die de eerste liefde niet heeft gekend. Niet de euforische overtuiging heeft geleefd die vrijkomt bij het idee de ware te hebben gevonden. De lieve woorden die voor het eerst, origineel, gemeend, zachtjes in elkaars oren worden gefluisterd. Spanning van de eerste kus, onzekerheid van de eerste vrijpartij. De belofte van de eeuwige liefde. Nog treuriger is het leven van iemand die zijn eerste liefde verloren heeft, ten onder heeft zien gaan aan de rationaliteit, verzopen in de sleur, het onvermogen zich neer te leggen bij het feit dat ook liefde onderdaan is van het alledaagse. Met een rotsvast geloof in hun gelijk, ‘dit kan niet alles zijn’, slaan zij haar zelf de rouwsjaal om en begeleiden haar naar het graf waaruit zij haar vroeg of laat weer zullen lichten. Te laat. Uiteindelijk zijn of worden zij allemaal lijkenschouwers van hun eerste liefde. Ze graven haar op, reanimeren haar vergane lichaam tevergeefs, vermommen zich allemaal als dr. Frankenstein in een poging met nieuwe ledematen tot leven te wekken wat ze zelf hebben omgebracht. Dat blijven ze doen tot de dood of geven op en feinzen hun liefde bij een ander om maar niet alleen te hoeven zijn. De liefde verworden tot een naargeestig schaduwwezen gebaard uit hun overlevingsdrang en onbedwingbare behoefte aan gezelschap. Zich eenmaal neergelegd bij het overlijden, wetend dat zij nooit meer oprechte liefde zullen vinden, hebben zij haar nog steeds nodig al is het maar de haar geest, een afspiegeling van haar ware wezen dat over hun gelaat heen danst. Zij kunnen niet met een ander zijn die niet zegt van hen te houden. Zij hebben die illusie nodig, lijden allemaal aan impotentie of vaginisme als ze niet belooft wordt door de ander voor altijd alleen de hunne te willen zijn. Waarom? Waarom die leugen, met open ogen, uitgesproken om de meest intieme momenten van een menselijk samenzijn? Zoals ik al zei: om aan de banaliteit te ontsnappen. Zij moeten geloven dat het samenzijn van twee mensen meer is dan een simpele aandrang tot voortplanting, meer dan een vlucht voor de angst van de eenzaamheid.
Posted on: Tue, 27 Aug 2013 22:09:53 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015