Mosese Tagicakibau Au vakamuria tiko vakamalua na veika e vosa tiko kina o Bainimarama me baleta na noda qele kei na veika tale e tu koya eda vakamariqeta na kawa I Taukei. Sa dua dina na veilasutaki levu sa vakayacora tiko o Bainimarama vei keda na kawa I Taukei. Kevaka dina e nanumi keda na kawa I taukei e vica na taro au na vinakata meu na tarogi koya kina ka na dodonu me na sauma saraga mai vakadodonu vei keda na ITaukei. 1. Na nona sa mai sogolaka na QOLIQOLI BILLL? Na noqu rai sai koya na I naki levu ga ni QOLIQOLI BILL na kena vakasukai ga mai vei keda na I taukei na dodonu ni noda taukena na I qoliqoli o koya a mai lutu ena gauna sa vakasukai lesu tale mai kina na dodonu ni noda taukena na noda vanua o Viti vei keda na I Taukei ni oti na kena vakarurugi tu I Peritania ena gauna ni Colony. Gauna qo sa tiko walega vei keda na dodonu me da vakasaqara na veika (sasalu) me da bula kina ka sega na dodonu ni noda taukena na noda I Qoliqoli. ( Right of Use on our qoliqoli for our daily living substance and not the Right of Ownership. Mai bokoca o Bainimarama. 2. Na nona sa bokoca na Lands Claim Tribunal. Lands Claim Tribunal sai koya na mata veilewai ka na dikeva ka vakatulewataka na kena soli vakatawadodonu na taukeni ni qele koya ka ra sa mai vukici tu oqo me ra sa State Land (Qele ni matanitu). Kevaka e sa vakadinadinataki ni muri na gaunisala butobuto ena kedra volitaki se kovei mai na ligai keda na I taukei na noda qele, sa na tu na kaukauwa vua na Lands Claim Tribunal me vakatutu taka cake kina mataveileawi e cake na kena suka na qele vua na kena I taukei dina. Sa davo oti tu vakalawa na gaunisala ena muri mena fulfill taki kina na process oqo. 3. Bokoci na Buy Back Scheme. Na Buy Back Scheme sai koya na veivuke ni matanitu vei ira na I taukei ni qele koya ka ra sa vakadinadinataki ni sa sega ni veirauti na tiki ni qele ka ra tikora tiko ena gauna oqo baleta ni sa levu mai na kedra I wiliwili. Vakabibi na kedra voli na freehold Land ka ra sa sega tu ni vakayagataki vakadede, ka sara tu mai valagi na kedra I taukei, sa i tavi ni matanitu me veivuke vakailavo ena kena voli na freehold land vaka oqo ka soli vei ira na itaukei era sotava tiko na dredre ni lailai ni tiki ni nodra qele, ka ra na qai sauma lesu tiko mai vakamalua kina matanitua na I dinau vakailavo me yacova sara na gauna era sa sauma oti kina na i dinau, kasa na qai transfer taki vakadua na kena taukeni ni freehold land oqo vei ira. 4. Kena Volitaki na Property ni Vanua Holding Corporation Ltd ni oti na nona mai bokoca na business arm ni NLTB o Bainimarama. Au kerea ke rawa ni vakaraitaka vakadodonu sara vei keda na I Taukei se ocei eratou a volitaka vua na property ni Vanua Development Corporation Ltd. E a vaka muri vakadodonu na gaunisala ni veivoli oqo o Bainimarama kei Khayum se a muri na gaunisala butobutoko. Cava na vuna e sega ni tabaki kina ena newspaper se kaburaki ena walesi meda kila taucoko na lewe I Viti ni sa volitaki tiko na property oqo (for transparency sake). Prime Property ka tu donu ena loma ni city levu o Suva. Cava e sega ni volitaki kina na property oqo vua e dua na Yasana (Province) e Viti? Cava na vuna e a qai mai volitaki ga kina vua e dua na businessman koya sa millionaire rawa tu. 5. Kedra vakasukai lesu na Crown Schedule “A” kei na Crown Schedule “B” land mai na matanitu kina NLTB. Crown Schedule “A” sai koya na qele ka sa kawa boko na kedra I Taukei. Crown Schedule “B” sai koya na qele lutu ka ra sega ni a volai ena gauna ni butu vanua taumada nei turaga talai sa bale (Ratu Sir Lala Sukuna). Rau na qele e rua qo e rau a qai mai volai tu me qele ni matanitu. Sega ni rawa ni kawa boko na I taukei ni qele. Kevaka sa kawa boko na matavuvale, sa dodonu me toki taki na taukeni ni qele kina na I TOKATOKA, kawa boko na I TOKATOKA, toki taki na taukeni ni qele kina MATAQALI, KAWA BOKO NA MATAQALI sa dodonu me toki taki na taukeni ni qele kina na YAVUSA. BOKOCA vakadua na process qo o Bainimaramara. 6. Bokoci na BOSE LEVU VAKATURAGA. 7. Kena mai tauyavutaki na LAND BANK. ENA VAKALEQAI KEDA NA I TAUKEI NI QELE ENA GAUNA MAI MURI. Matata vakavinaka tu na nona lasu taki keda tiko na kawa I Taukei ni tiko na nona nanumi keda. Sega dina tiko ni macala vei au se o cei e vakasalataki koya tiko en aka e sa veicakayaka tiko oqo. Sa dodonu meda rai sara vakayalomatua ka meda digitaka e dua na PARTY ka na rawa ni maroroi keda na kawa I Taukei kei ira na noda kawa ena gauna mai muri.
Posted on: Fri, 12 Sep 2014 12:46:36 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015