Mutleq oxuyun ve paylashin qoy hami bilsin. Vahabilerin Yaranması ve tarixi inkişafı: Qeyd etmeliyik ki, bu eqidenin yaranması ebdül Vehhab oğlu Mehemmedden evvel XIII-XIV esrde yaşamış ibn Teymiyye leqebi ile tanınmış ebül Abbas ehmed ibn ebdül Helimin ve onun şagirdi Qeyyimin adı ile bağlıdı. Lakin o vaxt bu fikir ve eqideler mezheb şekilinde formalaşmamış ve onlar özlerine çoxlu terefdar yığa bilmemişler. İbn Teymiyye öz fikir ve eqidelerini aşkar etmek üçün kitab yazdığı zaman islam alimleri, xüsusile sünni alimleri onun eqidesine e`tiraz elameti olaraq kitablar yazmağa başladılar. Bunlara misal olaraq maliki mezhebinin qazisi Teqiyyeddin ibn Abdullah exnainin “el-Meqaletul-Merziyyetu”, Fexr ibn Müellim Qureşinin “Necmul muhdedi ve recmül-müqtedi”, Teqiyyeddin Hüsnanın “Def`uş-şübheti” kitabını ve s. göstermek olar. Bu alimlerin ikinci xidmeti bu olmuşdur ki, onlar ibn Teymiyyeni kafir, bid`etçi adlandırmışlar ve onu heps etdire bilmişler. Sünnilerin böyük alimlerinden olan Zehebi ona mektub yazmış ve mektubda onu tarixin en menfur adamı “Heccac kimi yolunu azmış” adlandırmışdır. Bu mektubu müellif “Tekmiletüs-seyfis-siqen” kitabının 190-cı sehifesinde qeyd etmişdir. İbn Teymiyye 1308-ci ilde zindanda ölmüş ve onu şagirdi Qeyyim de ondan sonra aktiv fealiyyet göstere bilmemişdir. Bele ki, Şamda bir qism insanı çıxmaq şertile bu eqide başqa yerlere yayılmamışdır. Bunu da qeyd etmek lazımdır ki, ibn Teymiyyenin ve şagirdinin kitabları vehhabi mezhebini formalaşdıran Mehemmed ibn ebdül Vehhaba qeder gelib çatmışdır. İbn Teymiyyenin ölümünden teqriben 4 esre yaxın bir zaman keçdikden sonra Mehemmed ibn ebdül Vehhab onun kitabları ile tanış olmuş ve bu ideya ve fikirleri reallaşdırmaq üçün öz fealiyyetine başlamışdır. O, 1703-cü ilde erebistanın Necd vilayetinin Üyeyne şeherinde anadan olub. Atası bu vilayetin qazisi idi. Mehemmed tehsilini atasından almış ve bununla yanaşı evvel de qeyd edildiyi kimi o, ibn Teymiyyenin fikirleri ile de tanış olmuşdur. Hele cavan yaşlarından Mehemmed Necd ehalisinin bir çox dini eqidesine qarşı çıxmış ve yerli ehali terefinden mezemmet olunmuşdur. Mehemmed ibn ebdül Vehhab Mekkeye, Medineye sefer etmiş ve sonra Besre şeherine gelmişdir. O, burada özünü müselman kimi qeleme veren, eslinde ise ingilis casusu olan Mister Hemferle tanış olmuşdur. Bu haqda daha etraflı melumat almaq isteyen oxucularımız Mister Hemferin özünün qeleme aldığı ve bir çox dillere, o cümleden de Azerbaycan diline tercüme olunan “Mister Hemferin xatireleri” kitabına müraciet ede bilerler. Melum olduğu kimi istismarçı dövletler, islam düşmenleri islamı aradan aparmaq üçün herbi güc tetbiq etmış ve etmekdedirler. Onlar üçün bundan da effektli yol müselmanlar arasında exaqsızlığı yaymaq, islam hökümlerini pis cilvelendirmek, islami rehberlere qarşı nifret yaratmaq, milletçilik hisslerini oyatmaq ve en başlıcası müxtelif mezheb ve firqeler yaratmaq olmuş ve olmaqdadır. Mister Hemfer de bu yolda çalışan bir ingilis casusu idi. Mehemmedle tanışlıq Mister Hemfer üçün göyden düşme olur. O, Mehemmed kimi islam eqidesine qarşı çıxan insanı çoxdan axtarırdı. Hemfer kölge tek Mehemmedin arxasınca düşdü ve axırda öz meqsedine çatdı. O hemin kitabda yazır: “ Ona çox hörmetle yanaşırdım. Gencliyimin en deyerli günlerini onunla keçirdim. Yaxşı ki, ekdiyim ağac öz behresini vermeye başlamışdı..Mehemmed Necdi cızdığım yolla addım-addım irelileyirdi. Menim vezifem ona istiqlal ve hürriyyet verib, yeni-yeni şübheler aşılamaq idi ”. Hemin kitabda İngilterenin Müstemlekelere Nezaret Naziri Hemferin “emey”ini qiymetlendirerek bele deyir: “Mehemmed Necdi nazirliyimizin müselmanların qelbine sancmaq üçün daim axtardığı bir silahdır ki, onu elde etmek üçün serf etdiyin bütün mesreflere deyer”. Mehemmed burada bir neçe il qaldıqdan sonra öz şeherine - Üyeyneye dönür. Bu şeherde evvel mövqeyini güclendirirse de sonra oradan qovulur. O, Necdin tanınmış şeherlerinden olan Der`iyyeye yola düşür. O zaman bu eraziye Mühemmed ibn Seud rehberlik edirdi. Mister Hemferin de seyi neticesinde Mehemmed ibn ebdül Vehhabla Mehemmed ibn Seud arasında razılaşma olur. Bu hadise 1740-cı ile tesadüf edir. Bu razılaşmaya göre ibn Seud onun eqidesinin yayılması ve onun dini rehber kimi tanınması üçün elinden geleni esirgemeyecek, evezinde ise Şeyx Mehemmed ibn ebdül Vehhab ona öz (vehhabi) ideologiyasının kömeyile erazi iddialarına ve hücumlarına qanuniyyet kesb etdirecek ve bu yolla onu genişlenecek erazinin resmi emiri kimi tanıyacaqdı. Doğrudan da Seud rejimi sonradan vehhabi ideologoyası vasitesile güclendi ve erebistan yarmadasını tutaraq oranı Seudiyye erebistanı adlandırdı. (Bu haqda sonra geniş yazacağıq). Müasir islam alimlerinden biri haqlı olaraq vehhabiliyi Seudiyye rejiminin “ömür şüşesi” adlandırmışdır. Şeyx Mehemmed ibn ebdül Vehhabın övladları haqqında bezi alimler bunu qeyd etmişler ki, onun iki oğlu Hesen ve Hüseyn atalarının eqidelerine qarşı çıxmış ve bu yolda şehid olmuşdular. Hetta Hüseynin başını vehhabiler mişarla kesmişler. Diger oğlanları ise atalarının yolunu davam etdirmişdiler. Şeyx Mehemmedin bir qızını ise Mehemmed ibn Seud öz oğluna alaraq, iki aile arasında qohumluq elaqeleri yaratmışdır. Şeyx Mehemmedin fikir ve ideyalarının Necde, xüsusile de Der`iyyede yayılmağa başladı ki, bununda bir neçe sebebi olmuşdur: 1) Bu vilayetin ehalisinin dini maarifi demek olar ki, yox derecesindeydi. 2) Burada yaşayan erebler hele de qebile heyat terzinde yaşayırdılar. Her qebilenin de öz ağsaqqalı olurdu. Bu ağsaqqal qebileni idare eder ve onun gösterdiyi yol qebile üzvleri üçün qanun olardı. Ve eger o her hansı dini, mezhebi qebul etseydi qebilesi de sorğu-sualsız bu dini ve ya mezhebi qebul ederdi. 3) Bu yer ucqar bir yer olduğundan ve ehalinın bedevi ereblerden teşkil olunması, onların elmsızliyi. Bu da onların tez te`sir altına düşmesine sebeb oldu. 4) Bu ehalinin evvelden qan tökmeye meyilli olmaları. Der`iyye ehalisi evveler de ibn Seudun başçılığı ile diger qebilelere müntezem hücum edir, onları öldürür ve onları qaret edirdiler. 5) Qebile üzvlerine müharibelerden böyük qenimet verileceyinin ve`d olunması. Şeyx Mehemmedin en böyük cinayetlerinden biri de onun puç eqidesini qebul etmeyen müselmanları “kafiri-herbi” adı altında cezalandırmasıdır. 1740-cı ildeki razılaşma ile dini ve menevi lider olaraq Şeyx Mehemmed ibn ebdül Vehhab, emir olaraq Mehemmed ibn Seud başda olmaqla böyük istilalara, hücumlara başladılar. Onlar vehhabı olmayanların mallarına, canlarına ve namuslarına tecavüz etmeyi özüne halal bilirdiler. Onlar defelerle müselmanlara hücum etmiş, minlerle insanı qetle yetirmiş, mal-dövletlerini talan etmişler. Bu hücumlarda onların şüarları “Ya Vehhabilik, ya qılınc” idi. Şeyx Mehemmed islama ve müselmanlara böyük xeyanet etdikden sonra 1792-ci ilde öldü. Ondan sonra onun eqidesini başda Seud ailesinden olan emirler olmaqla zor gücüne yaymağda davam etdiler.
Posted on: Thu, 29 Aug 2013 22:50:27 +0000