Ndërtimi dhe rindërtimi i mjediseve të ndërtuara Ndërtimi dhe rindërtimi i mjediseve të ndërtuara Mjediset pavarësisht nga pamjet e ngurta,jane dinamike dhe jodinamike ose sic i thone ndryshe statike. \ Ambrose. 1994 Ky kapitull ka të bëjë me bërjen, riberjen dhe realizimin e hapësirës urbane dhe nga strukturat qe e perbejne ate. Ajo ka të bëjë me planifikimin, ndërtimin, shitjen e apo marrjen me qera. Normalisht mjedisi s’mund të përdoret, apo te nderhyet ne te,pa pa patur një kualifikim te duhur. Me mjedis ketu nënkuptohet bota natyrore. Për më tepër, komponentet e mjedisit te ndërtuar nuk janë gjëra të cilat trajtojhen ose përdoren në një kuptim të zakonshëm.Ne nuk po flasim për gjëra të prodhuara në kapitalizëm si mallrat të cilat janë blerë dhe shitur. Këto gjëra nuk janë mallrat e zakonshme të cilat ne mendojmë, ato perbejne nje hark te madh te shtrenjtë dhe fiks në cdo vend. Per ndertimin e tyre përfshihen materialet e punës, gjithashtu dhe toka qe eshte mjaft e rendesishme.Ndertimi eshte nje proces i veçantë në botë. Ndertimet nuk janë pjese e bukës, qe të jenë të konsumuara, apo këmisha për tu veshur, apo mjete per të punuar ,ato jane vende, mjedise që përmbajnë gjera apo pjese e pajisje te ndryshme brenda tyre. Ne hyjnë në to, jetojme ne to ,flene , hame, lahemi,shikojne tv, punojmë luajmë në to. Ne lëvizim nëpërmjet tyre dhe për shumicën prej nesh ndertesat bejne lidhjen me botën natyrore,psh urat,kullat,tynelet e te tjera. Mjedisi i ndërtuar për njerëzit ne jeten urbane është vend gjeometrik e social. Ne e kemi konsideruar këtë kur kemi shqyrtuar kuptime kulturore të hapësirës urbane dhe e kemi identifikuar atë, si një mjet ne levizje qe vazhdimisht interpretohet ne baze te përvojës se jetuar dhe botës sociale. Tani ne duhet të mendojmë se si ai pra mjedisi erdhi në jetë dhe se si ne mund të ndryshojmë natyrën e mjedisit urban. Në këtë kapitull ne do të marrin në konsideratë ndertimin e mjedisit te ndërtuar në tri llojet e vendeve urbane. *E para është thelbi urban,qe perfshin qarkun qendror të biznesit të qyteteve. *E dyta është qyteti, dhe buzë tij pra një sërë vendesh në të cilën lokalizimi nuk është dhënë nga bashkëveprimi i gjeografisë fizike dhe një sistem ekzistues urban, por nga te ardhurat, pra më tepër si një gjë e krijuar e bëre nga zhvilluesit e cila më pas bëhet si shoqërore dhe materialisht e vërtetë. *E treta dhe e fundit eshte pjesa në periferi, në vendin pra ku këtu shumica e njerëzve jetojnë. Përkufizimi im i periferise është mjaft i ndryshem nga ai i përdorimit te shprehjeve apo perkufizimeve të përgjithshme dhe konvencionale të cilat bazohen ne terma. Unë përfshij çdo gjë që do të llogaritet si periferi, gjithashtu dua të përfshihen të gjitha zonat e thjeshta duke përfshirë edhe shumë prej të cilave tani ndodhen ne qendra. Shumica e këtyre ishin fillimisht suburbane, te ndërtuara në periferi të zonës ekzistuese të ndërtuar. Karakteristike ne shënimet e mia në periferi është se zona urbane është bere kryesisht dëshmuese. Ky nuk është një dallim absolut. Në traditen europiane apo ate New Yorkeze njerëzit mund të jetojnë në rrethet qendrore të biznesit.Në Angli ka një program aktiv te gjetjes së tyre për të bërë investime, dhe shpesh mund të bëjnë transformime me vlera ne zonat industriale të larta të banimit. Megjithatë, prioritet gjithmonë kane me shume çështjet per ndertim për shtëpi si dhe për bizneset: dallimi mes hapësirës banesore dhe komerciale mbetet e dobishme, sidomos kur kemi parasysh proceset aktuale. • Zhvillimi i tokës, dhe realizimi i ndërtimeve. Kjo është një shenjë e karakterit të kapitalizmit postindustrial një gje qe nuk është e nevojshme që të caktojmë një kategori të katërt të zones industrial. Ne mund ta përfshijme këtë në diskutimin tonë të vlerës moshore te qytetit apo vjetersise se qytetit,per te na treguar nje pamje historike te se kaluares” Ky eshte dallimi midis hapësirës kryesore urbane, qytetit , dhe periferise qe duket i konsiderueshëm, por ka aspekte të rëndësishme si ai i ndertimit dhe rindertimit ne mjedisin e ndërtuar të cilat kane vlera te përbashkëta për të gjithë. Ne do të fillojnë me ato element të përbashkët duke përdorur periferine si një ilustrim i tyre dhe më pas zonen kryesore urbane, dhe hapësirave të qytetit nga zonat perreth tij. Edhe pse eshte kryesore per ne te kuptojme kuptimin e zonave Urbane, përqëndrimi në kete kapitull do të jetë në hapësirat urbane si në botën e vjetër industriale të përparuar, ne duhet të veme re se disa nga proceset e njëjta janë globale dhe të përgjithshme. Shanghai dhe Xhakarta jane ilustruar shumë mirë siç do ta shohim me ne vijim. Edhe në qytetet e brendshme post-komuniste te Jugut ne Azi , ndertimet kane filluar te jene te rendesishme dhe për shtresat e mesme te popullsise. Në “The Guardian e e shtune 4 mars 2000” John Gittings raportoi nga Hefei në provincën Anhui, thellë në nje zone rurale te Kinës,duke vënë ne dukje se stafi i lartë i një kompanie per pjesë makinash jetojnë në vila të shkëputura në një pasuri te mesme. Disa madje kanë garazhde integrale - edhe pse jo te gjithe mund te jene me makinen e vet personale (2000: 21). Cështjet e tokës: ndërtimi në hapësirë Peter Ambrose (1986. 1994) përshkroi bazat e proceseve të ndertimit dhe realizimit ne mjedisin e ndërtuar. Si me prodhimin e të gjitha mallrave nën kapitalizëm kjo përfshin afrimin e faktorëve të tokës, kapitalit dhe punës. Megjithatë, në ndertimin e mjedisit elementi i tokës është një produkt i cili është caktuar në një vend të veçantë. Ky element i tokës ka një vlerë dinamike të zhvillimit. Me fjalë të tjera, vlera e tokës ndryshon me kalimin e kohës në pajtim me ndryshimet në strukturën e vlerës së mjedisit të përgjithshëm ndërtuar nga të cilat ajo është një Pari. Një tjetër karakteristikë e pazakontë e mallrave ne mjedisin e ndërtuar është se ata kanë dy rrugë të realizimit: 1.nga shitja ose 2. nëpërmjet pranimit të një serie të pagesave me qira. Kjo nuk është unike.Disa mallra të tjera shumë të shtrenjta (ndërtesa janë gjithmonë shumë të expresive në lidhje me të ardhurat), janë dhënë me qira për një periudhë kohore. Çfarë është unike për ndërtesat??? Eshtë se ne thelb kanë periudhë të thjeshtë amortizimini. Turbinat e hidrocentralit të kane mundesi jashtë gjatë periudhës së jetës së tyre të projektimit,qe dmth afat me te gjate jetese dhe rezistence. Ndërtesat shpesh nuk kanë një jetë të projektimit dhe madje edhe kur ato e bëjnë restaurimin, vlera e objektit është aq i varur në vlerën potenciale e faqen e saj në çdo përdorim të tjera të zbatueshme, që nuk ka kurbë ta nxjerre ne pah amortizimin. Gjendja e një strukture mund të jetë e rëndësishëme në përcaktimin e vlerës së shkëmbimit të një ndërtese, në veçanti të një ndërtese qe eshte në periferi, por ajo gjithashtu mund të jetë absolutisht e parëndësishme për atë vlerë. Në përgjithësi, ndërtesat e vlerësojmë zakonisht në terma reale dhe jo te zhvlerësohet. Nje qytet kompleksesh mund të kthehet të jetë përjashtim nga ky rregull, por kjo është pothuajse tërësisht e vërtetë për qytetin qendror dhe periferi, me përjashtim në rrethana shumë të speciale sociale. Edge Ceshtja e prodhimit ne mjedisin e ndërtuar sipas Ambrose (1994),i cili identifikon pesë fazat në prodhimin e mjedisit te ndërtuar si mall, dmth: • Promovimi • Investime • Ndërtimi • Alokimi • Menaxhimin e mëvonshem. Duhet te ilustrohen këto faza duke shikuar në prodhimin e hapësirës urbane të banimit. Këtu mund të shikojme të gjitha elementet që mblodhem së bashku. Procesi vepronte në shekullin e nëntëmbëdhjetë, ne qytetet industriale te zhvilluara, per të fituar token e cila kishte një vlerë të lartë, sepse ajo ishte e vendosur në distancë të lehtë per udhëtimet e mëdha fakt ky per te punësuar dhe paguar punëtorët. Shumë procese të ngjashme vepruan në zhvillimin e përbashkët të qyteteve të para periferike të botës si Los Anxhelos etj . Boone (1998) tregon se si nxitësit e pasurive të patundshme të tërhequr nga njerëzit në jug të Kalifornisë midis Viteve 1880 dhe 1920 dhe strategjive të zhvillimit të cilat përdoren vazhduan të jetë te punësuara e të vazhdueshme per zhvillimin urban në një shkallë edhe më të mëdha në epokën e pas Luftës së Dytë Botërore. Dallimi kryesor në këtë kontekst është se shumica ishin tek pronari i blerësve. Nëse do të kthehemi tek pesë fazat Ambrose, ne mund të shohim të gjitha ato në operacionin e në zhvillimin e shekullit te nëntëmbëdhjetë. Nje zhvillim origjinal ky per te promovuar vendin, kryesisht nga hapja e larte dhe duke përdorur konventat ligjore të përcaktojë formën e zhvillimit të banimit. Ata bënë investime të konsiderueshme fillestare në blerjen e tokës dhe nga rrugët e formuar nga fuqite e ndërtimit. Pjesa e mbetur e ndërtimit u krye nga ndërtuesit duke përdorur financimin e investimeve që rrjedhin nga shoqëritë e ndërtimit të përhershëm në Britani të Madhe dhe një përzierje te kursimeve dhe kredive në SHBA. Alokimi dhe dukurit e tjera pasuese në qytete dhe vende industriale ishin të funksionit të lordit privat që blenë pronat në mënyrë që ti jepnin rrjedhë të ardhurave, edhe pse ata shpesh u nderthuren për të dy proceset . Forma mbizotëruese e ndërtimit në rrethinat e qyteteve moderne ka qenë spekulative per ndërtuesit dhe zhvilluesit, të dy rolet jane shkrirë së bashku tani, kanë ndërtuar duke mos pasur keshtu pa një fund të konsumatorëve në vend për qëllimet e klientit i cili zotëron tokën. Kjo ka qenë një formë e rëndësishme e ndërtimit në Britani të Madhe për banim social dhe per rrethinat jashte saj.Eshtë një formë e përgjithshme,një ecuri qendrore dhe në qytetet jo –me popullsi te larte banimi (edhe pse ka disa ndërtime spekulative të të vogla dhe të njësive industriale dhe njësive ne park zyra). Në Evropë ka qenë i rëndësishëm, në Suedi, por ka një tendencë të përgjithshme në Kosovën e pas shoqëritë industriale kapitalist të zhvillimit rezidenciale për të marrë formën anglo-amerikan spekulative drejtuar shitje për-prone te pushtuesve,apo personave te cilet kane token. Funksionet qe mbeten me ndërtimin jane disi spekulativave për te drejtat e pronarit, por ato janë të organizuara në mënyra të ndryshme. Promovimi, investimet e tokës, dhe ndërtimit janë të gjitha gjera qe trajtohen tashmë nga ndërtues per zhvillimin nga blerja e tregut dhe pronari apo poseduesi administron pronën e tyre. Shoqëritë e ndërtimit (US Kursim Kredi) dhe huadhënësve të tjerë pengojne të sigurojë investime tani për një seri të re të konsumatorëve në krahasim me pronarët e investimeve. Ka disa dallime të rëndësishme ndërmjet ndërtimit të popullatës ,spekulimit dhe ndërtimiit te një kontrate. Topin (1988) mori ne shqyrtime këto në detaje per përmbledhjen e zhvilluesve te ndërtuesve spekulative qe zakonisht zotëronin tokën në të cilën zhvillimi është ndërmarrë dhe punëson profesionistët e projektimit dhe të cilësisë (arkitektë dhe gjeologet) direkt, si dhe punetoret e punës e prodhimit. Në të kundërt, kontratat ndërmerren zakonisht në baze te klientit qe ka ne pronesi token të cilët punësojnë arkitektët e tyre dhe gjeologet për të nxjerre koston dhe rregullimin e cilësisë së ndërtimit. Keto këtu janë forma të ndërmjetme te kontratave për të ndërtuar bazën qe është duke u bërë shumë më e zakonshme, por klienti i një kontraktuesi ka një marrëveshje të mirë të kontrollit në lidhje me procesin. Avantazhi për kontraktorin është një shitje e garantuar dhe pranimin e pagesave të përkohshëm në faza per procesin ne vijim e kështu që nuk ka më pak nevojë për kohen e punës si dhe te kapitalit ne të holla. Disavantazhi është se kontraktori nuk mund të bëjë fitimet spekulative mbi tokën dhe/ose ndërtesën. Po të përdorim kategorine e Ambroses ne mund të shohim se në zhvillimin e banimit social e te autoritetit publik organizojne promovimin e investimeve (huamarrjes me kompetencat e saj të përgjithshme në tregjet financiare) dhe caktimin e ndërmarrin në një bazë të nevojave, dhe menaxhimeve te mëvonshme. Vetëm ndërtimi është trajtuar nga sektori privat edhe pse në qoftë se ai ka nepunës direkte është përdorur atëherë edhe ky është një proces publik. Sigurisht interesin e borxhit dhe pagesa të thonë se rezulton me një interes të madh privat . Organizata aktuale e kapitalit të ndërtimit në të dy sistemet e spekulime dhe kontrata ka pasoja të konsiderueshme për proceset e punës në to, një temë e cila është injoruar nga shumë bashkëkohore per ceshtjet urbane. Vërejtje për ndërtimin e spekulativ, në fakt mund të konsiderohet të ketë aplikim të përgjithshëm në bazë të natyrës ciklike e disponibilitetit të kontratave të ndërtimit apo qarkullimit të kapitalit për një ndërtues spekulativ .Keto nuk varen nga normat e qëndrueshme të prodhimit. Duke pasur parasysh tregun e paqëndrueshem për të ndërtuarit ne menyre spekulative ka me shumë gjasa që nivelet e qëndrueshme të prodhimit mund të arrihen, në mënyrë që metodat e prodhimit duhet të lehtësojne nivele të ndryshueshme te prodhimit. Ky është një argument interesant dhe bindës. Ne mund të ndryshojme atë në lidhje me debatet bashkëkohore teorike duke thënë se natyra e tregut për prodhimin e industrisë së ndërtimit do të thotë se gjithmonë ka miratuar një formë fleksibël në thelb të prodhimit. Shërbimet e ndertuesve, te arkitekturës dhe anketimi, janë zakonisht të ndara nga prodhimi actual ku pjesa më e madhe e prodhimit është bërë nga nënkontraktuesit, duke përfshirë punëtorët e punësuar .. Raporti i kapitalit fiks në qarkullim për vendet e ndërtimit është shumë i ulët në krahasim me prodhimin. Megjithatë do jete një gabim të mendojne se nuk ka pasur modernizim te metodave të ndërtimit. Që nga mesi i shekullit të nëntëmbëdhjetë ka patur risi në prodhimin e komponenteve, dhe vitet e fundit kanë parë futjen e shumë mjeteve mekanike në vend, bashkërendimi i cili ishte nje dukuri e re e e rëndësishme e prodhimit sipas Olimpias dhe Jork (shih Fainstein, 1994)megjithese kjo ndryshon nga vendi në vend. Rebeka Naqi Gjika Fakulteti i Shkencave të Edukimit
Posted on: Fri, 18 Oct 2013 17:03:35 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015