Pismo w sprawie dopuszczalności uboju rytualnego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (Warszawa, dnia 18 września 2013 r.) do Sz.P. Stanisława Kalemby, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, D.W.: Sz.P. Janusza Piechocińskiego, Wiceprezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, Ministra Gospodarki: Powołując się na udzielone mi pełnomocnictwo, w imieniu European Jewish Association, wnoszę o stwierdzenie przez Pana Ministra, że ubój rytualny jest prawnie dopuszczalny na terenie Rzeczpospolitej Polskiej w związku z bezpośrednim stosowaniem art. 4 ust. 4 Rozporządzenia Rady Wspólnoty Europejskiej nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania. Uzasadnienie prawne Artykuł 4 Rozporządzenia Rady Wspólnoty Europejskiej nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania (Dz.Urz. UE L 2009, Nr 303, s.1), dalej „Rozporządzenie”, stanowi, że: „zwierzęta są uśmiercane wyłącznie po uprzednim ogłuszeniu zgodnie z metodami i szczegółowymi wymogami związanymi ze stosowaniem tych metod określonymi w załączniku nr 1. Do chwili śmierci zwierzęta są utrzymywanie w stanie nieprzytomności i niewrażliwości na bodźce. Po zastosowaniu metod, o których mowa w załączniku nr 1, nieprowadzących do natychmiastowej śmierci (dalej zwanych „ogłuszaniem prostym”), należy jak najszybciej zastosować procedurę prowadzącą do pewnej śmierci, taką jak wykrwawianie, miażdżenie centralnego układu nerwowego, porażenie prądem lub długotrwała ekspozycja na deficyt tlenu.” W ustępie 4 Rozporządzenia przewiduje się, że: „W przypadku zwierząt poddawanych ubojowi według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne wymogi ust. 1 nie mają zastosowania, pod warunkiem że ubój ma miejsce w rzeźni.” Przepis ten koresponduje z punktem 18 Preambuły Rozporządzenia, zgodnie z którym: „Odstępstwo od ogłuszania w przypadku odbywającego się w rzeźni uboju zgodnego z obrzędami religijnymi zostało przyznane przez dyrektywę 93/119/WE. Ponieważ przepisy wspólnotowe mające zastosowanie do uboju zgodnego z obrzędami religijnymi były transponowane w różny sposób, zależnie od kontekstu krajowego, oraz biorąc pod uwagę fakt, iż przepisy krajowe uwzględniają kwestie wychodzące poza cel niniejszego rozporządzenia, ważne jest utrzymanie odstępstwa od ogłuszania zwierząt przed ubojem, pozostawiając jednak każdemu państwu członkowskiemu pewien poziom swobody. W rezultacie niniejsze rozporządzenie respektuje wolność wyznania i prawo do uzewnętrzniania religii lub przekonań poprzez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i uczestniczenie w obrzędach, co zapisano w art. 10 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.” Wskazane normy stanowią prawną podstawę dopuszczalności przeprowadzania uboju rytualnego na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, a zatem obowiązują również Rzeczpospolitą Polską. W art. 26 Rozporządzenia przewidziano natomiast możliwość wprowadzenia bardziej restrykcyjnych przepisów krajowych, niż zasady ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania przyjęte w „Rozporządzeniu”. Według tego przepisu rozporządzenie nie uniemożliwia państwom członkowskim utrzymania przepisów krajowych, które służą zapewnieniu dalej idącej ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania, a które obowiązują w momencie wprowadzania w życie niniejszego rozporządzenia. Państwa członkowskie mają obowiązek dokonać stosownej notyfikacji o takich przepisach krajowych do Komisji Wspólnot Europejskich przed dniem 1 stycznia 2013 r., która to Komisja informuje o nich pozostałe państwa członkowskie. Ustawodawca polski uregulował zasady uboju i uśmiercania zwierząt w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 106 z 2003 r., poz. 1002 t.j.), dalej „ustawa o ochronie zwierząt”, w rozdziale 10. W art. 33 ust. 1 a przewiduje się, że uśmiercanie zwierząt może odbywać się wyłącznie w sposób humanitarny polegający na zadawaniu przy tym minimum cierpienia fizycznego i psychicznego. W myśl art. 34 ust. 1 zwierzę kręgowe w ubojni może zostać uśmiercone tylko po uprzednim pozbawieniu świadomości przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Ustęp 3 stanowi, że w uboju domowym zwierzęta kopytne mogą być uśmiercane tylko po uprzednim ich pozbawieniu świadomości przez przyuczonego ubojowca. Ustawa w art. 4 ust. 6 zawiera również definicję pojęcia „ogłuszenie zwierzęcia” przez co rozumie się metodę profesjonalnego całkowitego wyłączenia świadomości zwierzęcia, trwającego aż do jego śmierci. Aktem wykonawczym wobec ustawy o ochronie zwierząt jest rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 września 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt (Dz. U. nr 205 z 2004 r., poz. 2102), dalej „rozporządzenie w sprawie metod uboju”, w którym w § 8 zostały określone metody ogłuszania zwierząt przed ubojem, co ma miejsce przez zastosowanie urządzenia z zablokowanym bolcem lub urządzenia udarowego lub elektronarkozy lub dwutlenku węgla lub pałki w przypadku małych partii królików. W art. 35 ustawy o ochronie zwierząt zawarto sankcję karną nieprzestrzegania norm prawnych dotyczących zasad uśmiercania i uboju zwierząt przewidzianych w ustawie i rozporządzeniu. Zgodnie z tym przepisem, kto zabija, uśmierca zwierzę albo dokonuje uboju zwierzęcia z naruszeniem przepisów art. 6 ust. 1, art. 33 lub art. 34 ust. 1-4 ustawy o ochronie zwierząt podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przedstawiony powyżej stan prawny obowiązuje od dnia 1 stycznia 2013 r. Przed tą datą, ustawa o ochronie zwierząt w pierwotnym brzmieniu przewidywała, że zwierzę może zostać poddane ubojowi po uprzednim pozbawieniu świadomości, lecz dopuszczała wyjątek dla uboju w sposób przewidziany przez obrządki religijne. Prawo dokonywania uboju rytualnego przewidziano w rozporządzeniu w sprawie metod uboju. § 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie metod uboju stanowił, że zasad niezwłocznego ogłuszenia zwierząt przed ubojem nie stosuje się do zwierząt poddawanych ubojowi zgodnie z obyczajami religijnymi zarejestrowanych związków wyznaniowych. § 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie metod uboju został uznany za niezgodny z art. 34 ust. 1 i 6 ustawy o ochronie zwierząt, a przez to z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2012 r., sygn. U 4/12 (Dz.U. Nr 1365 z 2012r., OTK-A nr 10 z 2012 poz. 124) i utracił moc obowiązującą z dniem 31 grudnia 2012 r. Przepisy Rozporządzenia, a więc i art. 4 ust. 4 przewidujący możliwość przeprowadzania uboju rytualnego, ma moc powszechnie obowiązującą w systemie prawa polskiego od dnia 1 stycznia 2013 r. (vide: art. 30 Rozporządzenia) na mocy art. 288 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 90 z 2004 r., poz. 864/2). W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Rozporządzenie musi być w pełni przestrzegane przez podmioty, do których ma zastosowanie (osoby prywatne, państwa członkowskie, instytucje Unii). Stosuje się je bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich od dnia wejścia w życie bez konieczności opracowania aktu transpozycji na szczeblu krajowym. Rozporządzenie ma zapewniać jednolite stosowanie prawa Unii we wszystkich państwach członkowskich. Jednocześnie powoduje, że przepisy krajowe niezgodne z jego treścią przestają mieć zastosowanie. Kolizja między treścią art. 34 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt a treścią art. 4 ust. 4 Rozporządzenia należy rozstrzygnąć zgodnie z art. 91 ust. 3 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, którego norma stanowi, iż jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. Jak wskazano powyżej, art. 26 Rozporządzenia przewiduje możliwość wprowadzenia bardziej restrykcyjnych przepisów krajowych, niż zasady ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania przyjęte w „Rozporządzeniu”. W akapicie drugim art. 26 ust. 1 Rozporządzenia zastrzeżono, że przed dniem 1 stycznia 2013 r. państwa członkowskie powiadamiają Komisję o obowiązywaniu bardziej restrykcyjnych przepisów krajowych. Oznacza to, że po dniu 1 stycznia 2013 r. warunkiem stosowania bardziej restrykcyjnych przepisów krajowych niż przepisy Rozporządzenia jest: 1. Utrzymywanie przepisów krajowych już obowiązujących w momencie wejścia w życie Rozporządzenia; 2. Powiadomienie Komisji Europejskiej o tych przepisach przed 1 stycznia 2013 r. Stałe Przedstawicielstwo RP w Brukseli przekazało Komisji Europejskiej pismo Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 grudnia 2012 r. nr ŻWsdp/mj-070-61/2012(4317) informujące, że w Polsce, począwszy od dnia 1 stycznia 2013 r., obowiązuje zakaz uboju zwierząt w rzeźni bez ogłuszenia. Notyfikacja ta ma charakter przedwczesny w rozumieniu art. 26 Rozporządzenia. W dacie notyfikacji w prawodawstwie polskim obowiązywała dopuszczalność przeprowadzania uboju rytualnego na mocy § 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie metod uboju. Nie można zatem mówić o utrzymywaniu przepisów dotychczas obowiązujących. Prawidłowo dokonana notyfikacja, mając na uwadze stan prawny istniejący w dacie 27 grudnia 2012 r., a zwłaszcza konsekwencje utraty mocy obowiązującej § 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie metod uboju, musiała być przeprowadzona na podstawie art. 26 ust. 2 lit c i art. 26 ust. 2 zdanie drugie Rozporządzenia. Przepis ten stanowi, że Państwa członkowskie mogą przyjąć przepisy krajowe, które służą zapewnieniu dalej idącej ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania w porównaniu z przepisami zawartymi w Rozporządzeniu, w dziedzinie ubój i działania związane z uśmiercaniem zwierząt zgodnie z art. 4 ust. 4. Przepisy zakazujące uboju rytualnego na terenie Rzeczpospolitej Polskiej obowiązują od dnia 1 stycznia 2013 r. i dopiero z tą datą Komisja Europejska mogła zostać powiadomiona o przyjęciu dalej idącej ochrony niż ochrona ustalona normami Rozporządzenia UE. Dokonanie notyfikacji w chwili obecnej jest niemożliwe z uwagi na treść ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o Stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (DZ. U. Nr 41 z 1997r., poz. 251), dalej ustawa o gminach żydowskich. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy gminy żydowskie swobodnie wykonują zasady wyznania mojżeszowego oraz zarządzają swoimi sprawami. W art. 9 przewiduje się natomiast, że organizowanie i sprawowanie kultu publicznego oraz udzielanie posług religijnych podlega gminom żydowskim zgodnie z prawem wewnętrznym. W celu realizacji prawa do sprawowania obrzędów i czynności rytualnych związanych z kultem religijnym, art. 9 ust. 2 normuje, że gminy żydowskie dbają o zaopatrzenie w koszerną żywność, o stołówki i łaźnie rytualne oraz o ubój rytualny. Ustęp 2 jest jednym z przepisów ustawy o gminach żydowskich (zob. art. 9a-11, 16, 20), w którym następuje uszczegółowienie ogólnej normy dotyczącej swobody kultu publicznego i posług religijnych ujętej w ust. 1. Służy on wprowadzeniu gwarancji swobody wykonywania czynności religijnych specyficznych dla judaizmu. W ust. 2 chodzi w istocie o stwierdzenie, że na potrzeby każdej formy kultu religijnego (prywatnego i publicznego) wykonywane mogą być czynności i tworzone warunki o charakterze materialnym, wymagane w tradycji żydowskiej. Dlatego też ustawodawca potwierdził wprost prawo gmin żydowskich do dbania o zaopatrzenie w koszerną żywność, o stołówki i łaźnie rytualne oraz o ubój rytualny. Jest to równoznaczne z uznaniem dopuszczalności tych urządzeń i praktyk, w tym zwłaszcza uboju rytualnego. Jak podnosi Tadeusz Zieliński w Komentarzu do art.9 ustawy o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Polsce [w:] A. Czohara, T. Zieliński , Ustawa o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Polsce, Komentarz, WKP 2012 …Użyte w przepisie określenie "dbanie" ma na celu objęcie wszystkich działań służących zapewnieniu osobom związanym z gminami żydowskimi dostępu do wymienionych przedmiotów i urządzeń istotnych w religii mojżeszowej. W ich zakres wchodzi zarówno produkcja przez gminy żydowskie koszernej żywności, zlecanie jej produkcji, zakup, jak i jej sprowadzanie jako darowizn z zagranicy; urządzanie i prowadzenie przez gminy stołówek i łaźni, zlecanie ich prowadzenia, jak i zapewnienie osobom podlegającym opiece gminy posiłków w stołówkach i dostępu do łaźni; prowadzenie uboju rytualnego, jak i zlecanie takiego uboju podmiotom zewnętrznym… Dokonanie notyfikacji na podstawie art. 26 ust. 2 Rozporządzenia wymaga przeprowadzenia zmiany ustawy o gminach żydowskich poprzez wykreślenie z art. 9 ust. 2 prawa gmin żydowskich do dbania o ubój rytualny. Z tych wszystkich względów, wnoszę jak w petitum. adw. Roman Giertych pełnomocnik European Jewish Association
Posted on: Wed, 18 Sep 2013 15:28:20 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015