Türkçe ve Abdülhamid (1)-(2) BİRKAÇ ay önce kaybettiğimiz Nejat Muallimoğlu, Türkçe bilen aranıyor adı ile yayınlanan bin küsür sayfalık derlemesinde Sultan 2. Abdülhamidi Türkçe düşmanı ilan ediyor! İddiaya göre 1878de sadrazamlığa getirilen Tunuslu Hayrettin Paşa Türkçe bilmediği için padişaha sunduğu arızaları Arapça yazıyor, padişah da Arapça cevap veriyormuş. Nihayet padişah, Sultan 2. Abdülhamid, sadrazamı bu dertten kurtarmak için devletin resmi dilinin Arapça olmasını istemişmiş. Hiçbir ciddi kaynakta böyle bir kayıt yoktur. Bu türlü iddiaların, doğruluğu kabul edilen eserlere dayandırılması gerekirken, rahmetli Muallimoğlu, bu fevkalade ağır ithamlarla Sultan Hamid devrini Türkçenin ve Türk kültürünün karanlık yılları ilan ederken de, Türk dilinin Abdülhamid badiresini atlattığından söz ederken de herhangi bir kaynak göstermemiştir. Arapçayı resmi dil yapmak istemekle suçlanan o Abdülhamid ki Türkçeye en çok değer veren Osmanlı padişahı olarak tarihe geçmiştir. Tunuslu Hayrettin Paşaya kızgınlığını Paşa, paşa! Ben Türküm ve Türk kalacağım! diye haykırarak ifade eden Abdülhamidden başka Türklüğü ile iftihar eden ikinci bir Osmanlı padişahı da yoktur! Abdülhamidin Türkçeye verdiği öneme gelince... Bu konudaki ilk önemli belgeyi Fuat Köprülü yayınlamıştır. Fuat Köprülüye, Bursalı Tahir Beyin verdiği 19 Mayıs 1894 tarihli bir vesikadan anlaşılıyor ki, Abdülhamidin dil anlayışı şuurlu ve mill”dir. Yukarıda zikrettiğimiz tarihte, Manastır İdadisine gönderilen bir tebligattan ibaret olan bu belgenin altında Abdülhamidin mührü yoktur ama onun tasvibi olmadan böyle bir teşebbüse geçilmesi de mümkün değildir. Genelgede deniyor ki: 1- Mümkün olduğu kadar Türkçe kelimeler kullanılacaktır. 2- Osmanlı müellifleri, maksat ve meramlarının kolayca anlaşılması yoluna gitmeyip, ne kadar çok Arab” ve Faris” kelime bildiklerini göstermeyi marifet sanmış, mesela lisanımızda taş sözü varken, onun yerine pek çok kimsenin meçhulü olan senk veya hacer kelimelerini kullanmayı zarafete daha uygun zannetmişlerdir. Bu hal, birçok zararı ile birlikte dilimizde mevcut olan çok sayıda Türkçe kelimenin terkine ve unutulmasına sebep olmuştur. 3- Yazı dili için İstanbul ahalisinin konuştuğu lisanın esas tutulması, cümleler gayet sade ve açık yazılarak kullanılan kelimelerin mümkün olduğu kadar Türkçe sözler olması herhalde çok faydalıdır. 4- Arapça kelimeler, Araplar için, Farsça kelimeler İranlılar için menus (yani alışılmış) sözlerdir. Fakat bu sözlerin İstanbul ahalisince bilinenleri pek azdır. Ahalinin daha çocukken anne-babalarından işitip öğrendikleri kelimeler Türkçede menus ve bunun dışındakiler ise gayri menus sayılmalıdır. Osmanlı mekteplerinde Arapça ve Farsça lüzumlu olduğu için okutulmaktadır. Bu diller, Kuran-ı Kerimi doğru okumak, bugünkü fen kültürü terimlerini anlayabilmek ve icabında bu iki dille yazılmış kitapları okumaya muktedir olmak maksadıyla okutulur. Yoksa bu dillerin okutulması Türkçede Arabi ve Farisi kelimeler kullanmak için değildir. Türkçe ve Abdülhamit (2) SULTAN 2. Abdülhamit Hanın Devletin resmi dilinin Arapça olmasını istediğine dair iddiayı cevaplandırırken bir genelgeden bahsetmiştik. Okullarda Türk Dilinin ve Türkçe kelimelerin tercih edilmesini emreden 19 Mayıs 1894 tarihli bu genelgenin bir kısmını dünkü Divanda yayınladık. Türk dil, kültür ve milliyetçilik tarihi bakımından bu son derece önemli belgenin son kısmını aşağıda dikkatlerinize arzediyorum. Yazı yazmaktan maksat, meramı yazıyla ve güzelce anlatmaktır. Bu maksada ise kullanılan kelimelerin bilinen sözler olmasıyla varılır. Yabancı kelimeleri okuyan ve dinleyen anlasa bile, bunların tesiri pek az olur. Mesela babasına babacığım diyen bir çocuğun şu sade ve masum söyleyişi kalbe tesir eder. Fakat aynı sözü peder-i vala-güherim tabirine çevirirseniz, bunu babası anlasa bile tesiri çok az olur. - Bundan başka kitap vesaire gibi faydalı eserler tercümesinde ifade ne kadar açık ve sade olursa, anlayanların sayısı o kadar artar ve yapılan işin faydası o kadar yaygın olur. İşte bunun için yazı yazarken açık ve sade bir üslup kullanılarak alışılmamış lugat kullanmaktan kati surette kaçınmak lazımdır. - Şimdiye kadar bu usule uyulmayıp, Arapça, Farsça lugatların hemen hemen hepsi yazı dilinde kullanılmış ve bu da Türkçenin vaziyetini güçleştirmiştir. Halbuki başka dillerde hemen bir-iki sene tahsilden sonra gazete okuyup, anlayacak kadar lisan öğrenildiği halde dilimizin o derece öğrenilmesi çok zaman istememektedir. - Eski müelliflerle onların yolunu -tadilen- kabul eden yeni müelliflerin eserleri, kullanılan birçok Arapça, Farsça kelime yüzünden yazı dili için hiçbir zaman numune ittihazına layık sayılamaz (yani örnek gösterilemez.). Bu sebeple talebeye, bu kabil eserler gösterilmeyip, mümkün olduğu kadar Türkçe açık ibareler okutturulup yazdırılmalıdır. Bu tamim işte bu hususların kitabet hocalarına (yani yazı öğretmenlerine) tembih edilmesi maksadıyla yazıldı. Bütün okullara gönderilmiş olması lazım gelen bu tamim, Fuad Köprülünün de ifade ettiği gibi; Türkçe meselesinde yapılan ilk resmi teşebbüstür! Türk tarihinde ilk defa halk dilinde yaşayan Türkçe kelimelerin resmi kanallar vasıtasıyla toplanması için emreden hükümdar da Sultan Abdülhamitdir. Yurt dışında da Türkçe ile meşgul olan Abdülhamit, İran Hükümetinin Azerbaycanda uygulamakta olduğu Türkçe yasağının kaldırılmasını temin etmek suretiyle Türklüğe çok büyük bir hizmette bulunmuştur. İstanbulu ziyaret eden Şah Muzafferettin Kaçar, Abdülhamitin ricası üzerine Azerbaycan mekteplerinde devam eden Türkçe yasağını kaldırmıştır. Bu gerçekler ortada iken, Abdülhamit Han rahmetlisini Türk Dilinin düşmanı olmakla suçlamanın hiçbir ciddiyeti olamaz. (1)Necdet Sevinç tarafından yazılan bu makale, 31 Mart 2006 Cuma günü yayınlanan H.O. Tercüman Gazetesindeki köşe yazısıdır.(2)Necdet Sevinç tarafından yazılan bu makale, 01 Nisan 2006 Cumartesi günü yayınlanan H.O. Tercüman Gazetesindeki köşe yazısıdır.
Posted on: Sat, 16 Nov 2013 08:16:47 +0000