Zo tate vannuoi, GZO makaihna tawh Oct 26,2013 a - TopicsExpress



          

Zo tate vannuoi, GZO makaihna tawh Oct 26,2013 a kibawl ZO KHUODO PAWI, Asia Plaza Hotel aa, Rev Dr Mang Do Thang thapiehna kang hah sawn vuh hi. ZO KHUODO PAWI-A HUNZAHNA: By: Rev Dr Mang Do Thang. Amun: Asia Plaza (Diamond Hall) Ani : October 26, 2013 THUMASA A kilawmlo, kei bangle khat tam bang hun thupi sunga thugen dinga ei se makai vaihawmteng tung le i bieh Pasien tungah lungdam ka ko masa hi. Tua banah tuni khuodopawi ang zo noteng tungah zong lungdam kipah thu kang tut nuom hi. Azieh pen noteng om sih locin ken zong thu ka gen thei sih ding hi. Tuaziehin tuni Zo khuodo pawi-a ang pei a koimapo Topa’n thupha hing pie kim ciet taheh. Pawi ci pen Hebia haamin Moed kici-a, a khietna pen sepnop tangkal khat i sep thei nadinga, hun le mun sekholna hi ci’n kilet hi. Tuni-in i dei tangkal ahi ei Zote Pasien in i leitang (Kawlgam,Yangon) i kam i mua (Zo ham Zokam) kizah a, i be i phung, i ci i nama ei piensahna phawh a, mailam i minam, i ham i kam le i ngainate zunsiem kepsiemin i khantosah theinading lunggulna tawh a ni a naite se-in sum le paai bei-in tami Asia Plaza Diamond Hall-a i bawl ahi ma bangin i deitangkal le i sep dinga hoi ka sah ka lungsim sunga om thu nam (5) kang gen ding hi. I. NGAINA PAWI PEN BIEHNA PAWI SUO VAI (From Festival to Celebration) Khuodo i cina sunga “Do” in khietna tuomtuom nei hi. (1) Gal kido (2) zin le leng do (3) inn a pua lo nadingin do ci bangin kizang hi. Tuaziehin khuodo cipen khuosiem Pusa (ancestral God) tungah i khuo le tui dam le biha ei kepna le ankhing tuibuh kiningcinga ei piehna lungdamkona le mailamah zong thupha ei piehzom nadinga dei ngetna ci ding dan ahi hi. Pasien thuthuh theipa Harvey Cox in mihingte’ pienpi lungsim nam ni om a, khat pen (i) homo festivus- guolnopna lungsim, (ii) homo fantasia-Thu ngaisutna lungsim ahi hi, na ci a, ei Zote pen a masa pen ahi guolnopna lam i hakinzaw ua a, ton le ai tawh sun le zanin a guolnuom namte i hi uhi. Tami i pu i pate pana i luosuh guolnop khuodobawl pen nidang lai-in khuosiem Pusa tungah lungdam kona kizang a, hizongle tuni’n ei hawn ei siem Pasien tunga lungdamkona-in khel ding a kisam ta hi. Cinopna ah nidangin ngaina pawi (traditional festival) in kizang tamale tu’n biehna pawi (Religious celebration) suohsah vai cina ahi hi.. Nidanga i ngaina late (traditional songs) ahi ton le ai late, be phung lapite, kingaina late (love songs) munah Pasien phatna (Religious song) tawh lai-in lungdamna thugenna vanzah (vehicle for Gospel message) khatin nei thei lei i Zola pen Pasien phatna (praise and worship song) hoi khat suoh pelmaw ding hi. Gtn: Maymyo paltan guolgen vangthang, siem bang sin ding kei vatum tan’ng e. Siem bang sin ding kei vatum tan’g, palpan zo heisa na tul lo aw, cia i sah ngetngut sangin Pasein kammal ahi, “A lungmuong lo Nikawden in khimzin Zesu siengah lai leeng e. Khimzin Zeisu siengah laileng, laukha le dam tui tawh loin lengvan siengnuom tung lo ding ci e”, ci bang danin i Zola tawh Pasien thu tangkona nei thei hilei, i Zo ngaina kepcingna ahi banah le Pasien phatna lasahna tawh a thuopai i hi hi ta dinga, Kawlte ham le “Tachietkhoh, na chiet pyat” ang suoh pai ding hi. II. CI LE NAM ITNA NEI VAI (Patriotism) Minam it vai ci pen i sisan puoh le i pienpi ahi ziehina a itlo koima i om sih ding a, hizongle a it dan siem ding beh kisam ding hi. I minam itna pen namdangte mudana i suohsah lo ding thupi ding hi. I minam hina (identity) pen thupisahin, puopha-in zun siemin khantosah ding ahi a, mi namdangte gensietna mudana le huotna’n i nei sih ding uhi. Leitung galpi nina pankhie pa Adoft Hitler in Germany gamah “Namlien Lungsim” (Master Race Cocept) ang nah uong gen mama a minamdangte mudana le huotna nasie tahin nei a, Aryan kici minamte beh mi thupi, mipil nam ahi ua, tua mite simlo minam dangte popo pen namneu, miginalo ahi ua tuate tawh i kisisaw le pila (education) siemna (technology) lamah i kiem semsem ding hi ci hi. Tua ziehin a mite tungah Jew mite mudana (antisemitism) guon a, Jews mi awn (3) in silaw hi. Minam itna man i ci in “Dihtatna in nam a tawisang a, hinanle mawna in mipi zumsuo hi” (Prov 14:34) a na ci bangin pawlpi simin i minamte Satan kol (Satan’s bondage) panin suohta sahin thuman thutah lamah i pui nading le leitung tahsa lamah guolnua guolma i phah nadingin khantona (development) lama pantahna neipieh ding kisam hi. I thei ding khatah mai lam hunah i minam dinmun vai buoina ( identity crisis) ang om thei ding a, i minam min (tribal name) “Zo” pen ni dangin zakona le simmawna’n ei kinei tamale tuhun ciengin i min i puom ei deigaw, ei lahpieh nuom mi ang om ta hi. I “Zo” ci pen eihaw’n tang maleh lai (from time immemorial) pana i kilawna uh min ahi a, ni danglai-in “Zo” ci pen koima’n ei deipieh loin, simmawna le zakona tampi na kithuollaw tama le Puzo suon i hi ziehin mi namdang pawl khatte banga min dei bang banga sonkhel theite i hi sih ua, i sisan Zo ahi ziehin tuni dong Zo-in i om ua, biehna kipawlnate zosie ah zong i Zo min ma tawh “matpongtenna” (Registration) i bawl uhi. India gamah Zo Christian Church, Zomi Colony, Zoveng, Zogal hall, cite le adang tampi a op banah “India Lai Siengtho Khen Kipawlna” (The Bible Society of India) in Zo Holy Bible, Zomi (1992); Holy Bible in Zo (1983) cite i nei zo ta ua, Kawl gam lamah zong 1962 kumin Biehna Lamsai Vuonzi Zumpi (Religious Ministry) te in ZBA pen (Registration No 34/35 (1950-51) tawh ei na kipsah zo a, “Kawlgam Lai Siengtho Khen Kipawlna” (The Bible Society of Myanmar) in 2006 kum in Zo Laisiengtho Thuciemtha, Lapite le Paunahte (The New Testament with Psalms and Proverbs, in Zo Chin Language kibawl zo hi. Tua banah Prtesbyterian Church of Myanmar (PCM) panin ei Zote “Zo Synod” ei na kipie zo a, Kalaymyo ah zumpi kitung zo ta hi. Tapidaw thukizahna (media) lahah i Zokam tawh Zo Kuomthawn (Zo Synod); Zo Patong (ZBA) in kihawm zel hi. Ahi vangin tami “Zo” min ngaino tungtangin buoina pen om lo ding kici thei lo hi. Azieh pen minamdangte in tami min pen hoisa sansanin deigaw sansan uhi. Tami thute ang pien ciengin mikhat tangin thu son gen lo zawin i minam tanga a ding thei ding kipawlna khat panin a kisam bangin minamdangte lahah i tuompienna (distictives) te sutin i minam hina (identity) a manthai lo nadingin i gen ding uhi. III. I NGAINA KEPCINGNA Minam khat ihi nah le ipu ipa ngaina, kam le ham, i pienna i Zo tangthute a kimin kan a i koicing ding ahi hi. I pu ipate in lai a na thei sih ua i ngaina kipte lai tawh na ciemte thei nai loin, kamtawh hilsawnna (oral transmission) beh na nei uhi. Tua ziehin i ngaina hoi le thei huoi thu tampi i mansuo ta uhi. Lai i thei lo lai-in Mangkangte’n i tangthu ei na gielpieh a, aman a op bangin a khiel zong na om hi. Gtn in kokhuo Anlun pen nidangin Andun kici-a Tedim vuondohpa Carey in a manin lo thei loin Anlun a na ci ziehin tuni dongin Anlun suoh mawh ta hi.Tedim na ngawn Tiddim ci’n amahaw’ awsuo danin ei gielpieh ua, tuni’n eimahawn zong tua bangin i giel ta vanuh uhi. Kawlte laigiel siempa U. Thein Pe Myint kungah zomite khatin Khamtung gam tangthu na giel man sih a vaci le, Thein Pe Myint in dawngkia-a man lo ma ding hi. Note’n na giel thei nai lo zieh ua ka giel ahi bo a, no tun laithei zo na hi ziehun no le noin kigiel ta un na ci ngai hi. Topa hepina tawh eima be le phung tangthu te pawlkhat i giel zo ta ua ih Zo tangthu tampi ma i thei ta uhi. Mailam-ah Zo tawh kisai bulkan-in a giel ding mi tampi i kisam nalai uhi. I ngaina puonte nidangin thupi isa sih ua tun a thupina i thei sem sem uhi. Daw Aung San Suu Kyi in gamdang a khuolzinna ah Kawlpuon beh a sil ciengin Kawlte’ puon leitung ah minthang pai hi. Academy Thet Mon Myint in academy patawina pawiah Zo puon ang sil ziehin ei Zomite ki maitang tuom veuvo a, lasa siem Sung Tin Par in zong a Khalkha puon a sil ziehin Kawlte’n Zo minam puon lahah Khalkha puon ma thupi sah pai uhi. Ei Zote zong a pil a siem masa popo in i ngaina puonte thupi sahin sil huoi hi. Zo Baptist Association a minister tengin uniform dingin Zo puon tungsil kikhui-a a silnop banah Zo ngaina puon kepcingna zong hi pai hi. Hi theile nipi ni sielin i minam puon sil kim lei etlawm dinga, zong minam ngaina puon kepcingna hi pai hi. Ahi thei le ngaina puon cite pen hun tawh kizui-a kibawlpha pha hi lel ahi ziehin ei Zote’n zong Zopuon design hoi khat bawl lei hoi lai ding hi. IV. I KAM IH HAAM KEPCINGNA A masa-in minam khat ei hisah thu (identity factor) pen i sisan ahi a, hi zongle ei kithutuohsah thu (unifying factor) pen i ham ahizaw hi. Minam i kibah vangin i haam ang kibang sihle kithuona a hamsatna cieng om pai lien hi. Tua ziehin i ham i kam pen i innah i tate’n i zahsah teitei ding kisam hi. Nam dangte lahah eihaw tawh sisan kibang Zo tampi om a, a ki muzo nailo tampi zong om lai ding hi. Falam Khalkha hiva i cici mi pawlkhat Zo na hi leltah hi. Tedim le Tonzang khuote ah ka neu lai-a Zohai cia ei langlangte a tamzaw Tung Dim, Manlun, Thado (Telsing be), Mate po na hi zawsop uhi. Zo tahtah hinapi bangdia mangthai uh a diei ci’n kan lei a ham a na zah nawn lo zieh uh hi pen hi. Namdang kam beh na zang ua, tua ziehin namdangte vuanelh in na om uhi. Tu mama-in Kawlpi khuo, Tahan ah Falam ham zang Lienzaw be inn (100) kiim bang om hi. Kizo sah mama-in Lienzaw be kikhop ah pei kei sam ua, ZBA zumpi ah bizu hoi mama khat bang ei pie sam uhi. Hizongle tua ei Zoham zang lote tawh i ki-it mama uh hangin i kithuo thei seng tasih uhi. 1992 kumin Tahan Theological College (PCM te sang) ah lecturer ka sem a, tua sangpi-a lecturer a sem Revd. Sang Hlei Khuoi kicipa pen Zo (Lienzaw be) na hi a, zong ei it, ei deisah mama hi. Ahi vangin i ham a kibah lo ziehin deiza in kithuotheina om thei tuom lo hi. Azieh pen ham-in thu khen a, Babel tausang lamte ham kituhkal-in na a septon thei nawn lo uh ma i bang veve uhi. Tun zong khuo pawl khatte ah Zoham Sim awsuo tawh a sawi ham nianua i Zote tampi om hi. Amahaw Zoham hamin a kinei ua, a nualam uah i nuizatna tawm lo hi. A sawt ciengin amate’n mi nam dangte tawh kiten kipi ding zong ang zangkhai ngaisut pai ding ua, Zo ahina (identity) uzong ang thupi sela ding uh patau huoi hi. Ei Zote mi citawm i hi zieh ua mi dep zo lo-in, tuaci’n mite’ ham i zah hi bo na ci ding uhi. Tuale ei sanga a citawm zaw Sizangte’n a tenna muncin uah a pienpi ham uh ma zang lenlon-in mite’n na theipi veve banah mite’n zatah zaw lai hi. Tua banah Teizang te’n zong amahaw’ ham ma zang uh a, koima’n simmaw ngam tuon lo hi. Ei zong i ham zang den polei koima’n ei zako tuon lo ding hi. I kam ham i zumpi a i zahsihle mi laha mangthai ding te i hi uhi. Tua banah i Zolai atdan (spelling) zong i kisin ding kisam hi. Khatlekhat a gieldan kibang tahtah sih nan le a kizawitawnin at thei phot ding kisam hi. Kumpi sangah i Zolai kisin nawn lo a, hing kisinkia nanle ei Yangon khuo ah ei kituomhil lo ding hi. Khamtungah zong ei Zokam lien hi loin Tedim kam beh tawh kisin ding hi. Tua ziehin i tate Zokam Zolai siem nading pen innah nule pate le biehna pawlpite tungah kinga hi. Yangon Zomi pawlpite en lei minam khat pawlpi (homogeneous churches) i ci thei ding pen ZBCY le PPZBC beh om a, a dang pawlpite pen minam kigawm pawlpi (heterogeneous churches) ahi banah a lungtup uh pen namdangte’ hlamangthang mat ding (soul winning) ahi ziehin biepiehna ah Zokam kizang thei loin kizopna kam (medium of communication) pen Kawlkam a hi lo phamaw hi. I kam i ham lah kemcing nuom, hizongle i biehpiehna ah la Kawlkam zah lo phamaw ahi ziehin, hi theile kam ham namni tawh biehpiehna (bilingual service) nei lei hoi ding hi.Pawlpi upate le siete’n ngaisut huoi hi. I minam “Zo” pen Mara, Senthang, Khumi, Maru, Bawm, Asho, Lautu, Thado te tawh a mangthai kuon minam (Nearly Extinct) dinmunah ei kikoi ta hi. (Ref: SIL INTERNATIONAL (Ethnlogue, 2010). Revd Khoi Lam Thang, General Secretary, The Bible Society of Myanmar in “Ciimnuoi Khuavak, No 11: 2008, Page 59 na-a a giel PAU NUNGTA le NUNGTA LO acina a na gen pen ngaisut huoi mama hi. PAU NUNGTA PAU NUNGTALO (1) Kampau a zang mi tam Kampau a zang mi tawm (2) A khang a moi in thupisa Khanghamte beh in thupisa (3) Mun khempeuhah kizang Biakna vai bekah kizang (4) Mass media ah kizang Innkuon sung thusim genna in kizang (5) A khanto nangin puah A kip nangin hanciem (6) Sangah kisin Sangah kisin lo (7) Midang kammal amau kammal suoksak Amau pau sungah midangte pau hel I Zolai dinmun hei sungah om ci kantel kul ta hi. Ei Zolai pen a nungta kampau sangin kamhaam a si (dead language) a hi ding naizaw ta hi. Stig Skaran (Business Consultant in Myanmar) in “Every society is only 20 years away from barbarism” (Minam kici tapo mingol i suo nading kum sawmni beh sawt hi) a ci bangin tu banga i lai i kam thupise loin mikam mihaam vive i zah le mai ang tung ding kum 20 pen Zo tate manthai hun hi dinga Kawl tangthu sunga Pyu minamte bangin minam dangte vuanel le valtumna (assimiliation) i thuoh ding vua Lawakate thubulphu ahi “Me myozuih lumyo mapiuh, lu myozuih lumyp piuh di” a ci dinmun i tung tahtah ding hi ci thei ciet vai. Tua ahi ziehin i Zokam i Zohaam i kepcing nadingin a nei-a bangin sem lei hoiin ka ummaw hi. (i) Zokam biehpiehna ah zang vai Tam kaci ciengin Kawl hla vei-a kawlte pawlkhat tawh kikhawmton te’n kon bang ci bangin Zoham beh zang thei ding ka hi uh ahei? Ka Kawl mipite’n tel ta lo ding hiven ci ding uhi. Man hi. I gensa ma bangin ham nam ni tawh biehpiehna (Bilingual Worship Service) ki bawlpieh thei a, tua banah i thei dingah mihing pienzie thu thukante (anthropologists) le mission thutheite (missiologists) in minam tuomtuom kigawm pawpite (heterogeneous churches) sangin minam khat beh pawlpite (homogeneous churches) kipzaw hi ci’n na mukhie uhi. Pawlpi khantona lam maphucilpa Donald A. McGravan akicipa’n, “Mite ama’ minam, a kamham, le a be aphung nuasie se kulo-in tapidaw suoh nuom zaw uhi” (People like to become Christians without crossing racial, linguistic, or class barriers) a na ci bangin tu-a i pawlpi sunga om Kawlte Vaite tu tadi-in ei kungah ang om pah hangun ni khat ni ciengin ama’ minam omna ma hing zuon kia lel ding ua, eihaw’ khut nei-ah sawtvei ang om zo lo ding uhi. Tua ahi ziehin i pawlpi sunga om a piengtha Kawl mite, ahi thei le, ham le mua a kibahpi uh pawlpite kungah ap paipai in, i pawlpi cietah i kam i ham kizah lei, i ta i naute’ mailam hoi zaw ding hi. Azieh pen siel vom le siel vom kingai (Birds of a feather flock together) cia i pu ipate’n a na ci bangin tapidaw ciet i hi vangin minam i kibahpite ma tawh kipawl nuom i sa ciet ua, i namciet ma i kituom it zaw veve ma bangin amate zong tua bangma ang hi lel ding uhi. Tuaci’n khatvei teitei ei taisan ding te khuol na’n i tu i tate’n i kam i mua a mangngil ding pen sup huoi mama ding hi. (ii) I kam i ham i innciet uah zang vai Ei Zote pen khamtung panin Kawlzang i tun uh pen thupi i kisa pai ta valuoi ua, tua ma bangin midangte kam zong thupi i sa ua, inn sungah kawlham vaiham siem lo pipi-in i zang nuom valuon uhi. I tate’n a pulam ah mi dangte kam a zah lo phamaw ahi a, innsung behah i kam i zah sah sihle i ham ang siem lo ding ua, ni khat ni ciengin ang maizum valon ding uhi. Azieh pen a pienpi ham siemlote koiman pimu vawt lo hi. Institute of Education ah sang ka ka lai, 1973 kumin Menzi Thawng Cin Thang tapa Sie Kham Khan Mang (English Major) khat tawh ka kimu a, a Tedim kamham pen Tedim tuolpiengte za main a siem banah Kawlham zong Kawlte ma bangin siem veve hi. Yangon-a teng citciet mi tate’n a kam uh zanga, ei Zote tate’n midangte’ ham i zah tuon mawh pen ka hlasiet ang suoh hi. Tami khu mailam-a i manthai na ding uh a hi gige lam nu a pate’n tu dongin i thei nai sih uhi. (iii) Zo Laisiengtho simin, Zo la sa vai Ei Zo a tamzawte i khielna giap khatah Zo hi nap i lai i kam i thusim sih ua, Mikang ham, Hindi ham, Korea ham, Kawl hambeh i thupi kalvalsah uhi. Tuhun kum zalom (21) pen thu kizah bai hun (information age) ahi ma bangin tua
Posted on: Wed, 06 Nov 2013 18:22:35 +0000

Trending Topics



Recently Viewed Topics




© 2015