Ο ΠΕΙΡΑΤΗΣ και Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΗΣ: Μια ιστορία αγάπης; “Από τις εταιρίες της Ανατολικής Ινδίας στις ανοιχτές θάλασσες στο πρόγραμμα παρακολούθησης Prism στον κυβερνοχώρο, οι κυβερνήσεις επιδιώκουν τον έλεγχο επί των νέων εδαφών, αλλά οι πειρατές αντιστέκονται”, λέει ο Jean-Philippe Vergne. Έχω ξεκάθαρη στάση προς τον καπιταλισμό, αλλά αγαπώ τις αγορές. - Julian Assange (An Interview With WikiLeaks Julian Assange) (Αναδημοσίευση με μετάφραση από: POLICY Magazine, THE PIRATE AND THE CAPITALIST: A LOVE STORY? • τόμος 29 αριθμός 3 • Άνοιξη 2013 , σελίδες 3~9) Ο Julian Assange είναι ο ιδρυτής και αρχισυντάκτης του WikiLeaks, μία οργάνωση στην καρδιά της πειρατικής σφαίρας. Το WikiLeaks έχει δεσμούς με το Pirate Bay, τον μεγαλύτερο file-sharing ιστότοπο στον κόσμο. Με το Κόμμα των Πειρατών (Pirate Party), το οποίο έχει δύο (Σουηδούς) εκλεγμένους αντιπροσώπους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της Ένωσης. Και με βασικά μέλη της ομάδας χάκερ Anonymous. Το WikiLeaks έχει αποκτήσει τεράστια επιρροή, την οποία χρησιμοποιεί για να συγκεντρώσει διεθνή υποστήριξη υπέρ των πληροφοριοδοτών, Bradley Manning και Edward Snowden. Τον Ιούλιο του 2013, ο Assange προανήγγειλε η δημιουργία του Australian WikiLeaks Party (Κόμμα WikiLeaks Αυστραλίας), το οποίο στοχεύει να κατεβάσει υποψηφίους στις επόμενες Συγκλητικές εκλογές. Το κίνημα των πειρατών ήταν ανέκαθεν επικριτικό απέναντι στις στενές σχέσεις μεταξύ των κρατών και των μεγάλων εταιρειών, έτσι δεν υπάρχει καμία έκπληξη για τις πρόσφατες αποκαλύψεις σχετικά με την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας των ΗΠΑ (NSA) και τα προγράμματα παρακολούθησης της όπως το Prism, ότι έχουν υλοποιηθεί από κοινού με κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας, και έχουν οδηγήσει τους πειρατές, για άλλη μια φορά, να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και να αντιδράσουν (Prism Break). Αλλά ποιοι είναι οι πειρατές και ποιο ρόλο παίζουν μέσα στο καπιταλιστικό παιχνίδι; Αν κοιτάξουμε την ιστορία του κινήματος των πειρατών και τις αλληλεπιδράσεις τους με τα κράτη και τις εταιρείες, έχουμε πολλά να μάθουμε για την εσωτερική λειτουργία του καπιταλισμού και την εξελικτική δυναμική του. Όπως αποδεικνύεται, οι επιπτώσεις της πειρατείας για την παγκόσμια οικονομία, της πολιτικές διακυβέρνησης και την γεωπολιτική, είναι τεράστιες, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν λάβει και πολύ προσοχή. Τι είναι η πειρατεία και οποίοι είναι οι πειρατές; Το διεθνές δίκαιο δεν έχει κανέναν σαφή ορισμό της πειρατείας, εκτός από την ειδική περίπτωση της θαλάσσιας πειρατείας που ο ορισμός της δεν ήταν αναγνωρισμένος πλήρως και δεν τον συμμερίζονταν τα έθνη του κόσμου μέχρι να βγει το 1982 ο νόμος του ΟΗΕ για την Σύμβαση της Θάλασσας (UN Law of the Sea Convention, Άρθρο 101. “Definition of piracy”, σελ. 57). Σήμερα, όταν ακούμε όρους όπως, διαδικτυακή πειρατεία (online piracy), πρέπει να έχουμε κατά νου ότι, η πειρατεία δεν αναφέρεται σε οποιοδήποτε κοινώς αποδεκτή νομική πραγματικότητα. Ομοίως, κατά τη διάρκεια της χρυσής εποχής της πειρατείας στη θάλασσα, γύρω στα 1700, η έννοια της πειρατείας (στην θάλασσα) ήταν ασαφής και κατά το δοκούν. Έτσι, κατά έναν γενικό κανόνα, το να είναι κάποιος πειρατής, θα πρέπει να κατονομαστεί ως πειρατής, από κάποια αναγνωρισμένη πολιτική εξουσία. Με άλλα λόγια, η πολιτική πραγματικότητα της πειρατείας δημιουργείται μέσα από μια επιτελεστική δήλωση που θα ειπωθεί από μια νόμιμη κυβέρνηση. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να εξηγήσει κανείς το γιατί ορισμένοι κοινωνικοί φορείς θα ήθελαν να αποκαλέσουν κάποιον, πειρατή. Ένας λόγος είναι η νομική μόχλευση. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, πειρατές αποκαλούνταν “οι εχθροί όλης της ανθρωπότητας”, και η πειρατεία ενέπνευσε αργότερα και την έννοια “έγκλημα κατά της ανθρωπότητας”. Οπότε αποκαλώντας κάποιον ως έναν πειρατή, έθετε το συγκεκριμένο άτομο σε μια νομική κατηγορία που δυνητικά επέφερε τεράστιες ποινές και κυρώσεις σε ένα δικαστήριο. Για παράδειγμα, όταν στο παράνομο μοίρασμα αρχείων (filesharing) μπαίνει δημόσια η ετικέτα «πειρατεία», οι δικαστές μπορούν πιο εύκολα να δικαιολογήσουν σοβαρές κυρώσεις στους ύποπτους (κακής) χρήσης του internet, συμπεριλαμβανομένων και τεράστιων προστίμων σε συνδυασμό και με ποινές φυλάκισης.1 1 Για ένα πρόσφατο παράδειγμα, δείτε το ντοκιμαντέρ για τη δίκη των ιδρυτών του Pirate Bay, το “The Pirate Bay: Away from Keyboard”. Ένας άλλος λόγος είναι για να μειωθεί ο ανταγωνισμός. Στην σύγχρονη εποχή, οι Πορτογάλοι έμποροι που άνοιξαν τους θαλάσσιους δρόμους προς τις Ανατολικές Ινδίες, διεκδίκησαν δικαιώματα κυριότητας στην ανοικτή θάλασσα, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να αποκαλούν κάθε μη-πορτογάλο έμπορο που θα έκανε συναλλαγές στην περιοχή, πειρατή -ακόμα και για τους αυτόχθονες εμπόρους, οι οποίοι έκαναν συναλλαγές ελεύθερα στην περιοχή πολύ πριν φτάσουν εκεί οι Ευρωπαίοι. Έτσι, κάθε ανταγωνιστής έμπορος θεωρούνταν πειρατής και μπορούσαν να τον απομακρύνουν από το εμπόριο των επιχειρήσεων, με οποιοδήποτε μέσο, και το Πορτογαλικό Στέμμα προέβλεπε μαζική στρατιωτική υποστήριξη για το σκοπό αυτό. Αργότερα, οι Ολλανδοί και οι Βρετανοί κατέλαβαν την Πορτογαλική (και την Ισπανική) περιοχή και απέκτησαν τον έλεγχο στα εμπορικά δίκτυα της Νοτιοανατολικής Ασίας. Όπως πριν με τους Πορτογάλους και τους Ισπανούς, έτσι και οι Ολλανδοί και Βρετανοί λειτούργησαν τις μονοπωλιακές επιχειρήσεις τους, τις ονόμασαν “Εταιρίες Ανατολικής Ινδίας”, και κάθε ξένος θεωρούνταν (όπως και πριν) πειρατής. Είναι ενδιαφέρον το ότι η γεωγραφική επέκταση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, μεταξύ του δέκατου έκτου και του δέκατου όγδοου αιώνα, οδήγησε στην αντικατάσταση της αρχής του ελεύθερου εμπορίου σε μορφές μονοπωλιακού εμπορίου με κρατική στήριξη. Ανατρέχοντας στην ιστορία, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο καπιταλισμός και το ελεύθερο εμπόριο δεν πάνε πάντα χέρι-χέρι, ακριβώς όπως επισημαίνεται από την αναφορά του Assange στην επικεφαλίδα αυτού του κειμένου. Τι πρεσβεύουν οι πειρατές; Οι πειρατές αποτελούν μια ετερογενή αλλά και με επιρροή, ομάδα ακτιβιστών που υπερασπίζονται ένα σχετικά σταθερό σύνολο αρχών τονίζοντας την ανοιχτότητα, την ελεύθερη πρόσβαση, τη διαφάνεια, και η έννοια του “κοινού καλού”. Είναι σημαντικό, από την αυγή καπιταλισμού, οι πειρατές άσκησαν την επιρροή τους στις βιομηχανίες και στις χώρες, γεγονός που καθιστά την πειρατεία μια πραγματική μηχανή της καπιταλιστικής ανανέωσης, που αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τους οικονομολόγους και τους πολιτικούς επιστήμονες. Οι πειρατές επιμένουν να μας υπενθυμίζουν την κρίσιμη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στις πρακτικές του καπιταλισμού και στις ελεύθερες αγορές. Για να κατανοήσουμε αυτή την ουσιαστική διάκριση, πρέπει να αναγνωρίσουμε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην πρόσφατη ιστορία: Κάθε φορά που ο καπιταλισμός επεκτείνεται σε νέα εδάφη, τα κυρίαρχα κράτη στηρίζονται σε μονοπωλιακές ρυθμίσεις για τον καθορισμό των κανόνων της ιδιοκτησίας και των ανταλλαγών, για να αποκτήσουν τον έλεγχο των εμπορικών ροών, και για να αποκλείσουν τους αντιπάλους τους. Οι πειρατές αγωνίζονται ενάντια στην αρχή του αποκλειστικού κυρίαρχου ελέγχου ορισμένων περιοχών που τις βλέπουν ως κοινό έδαφος προς όφελος της ευρύτερης κοινωνίας. Και εδώ υπάρχει ένα παράδοξο του οποίου οι επιπτώσεις δεν θα πρέπει να υποβαθμίζονται: Το σύστημα έθνος-κράτος οδήγησε συχνά στην επέκταση του καπιταλισμού μέσω μονοπωλίων. Εν τω μεταξύ, οι πειρατές υποστηρίζουν τα ιδανικά της ελεύθερης αγοράς για το γενικότερο καλό όλων των ανθρώπων, πάνω και πέρα από τα εθνικά σύνορα. Πειρατές εναντίον του καπιταλισμού των μεγάλων επιχειρήσεων Οι διασυνδεδεμένες ιστορίες του καπιταλισμού και της πειρατείας ρίχνουν τώρα νέο φως στις εντάσεις γύρω από την ρύθμιση του κυβερνοχώρου, την μεταρρύθμιση των πνευματικών δικαιωμάτων, και το πατεντάρισμα για την κατοχύρωση των ακολουθιών των γονιδίων. Όταν το κράτος αποφασίζει να είναι ο καλύτερος σύμμαχος των μεγάλων καπιταλιστικών εταιριών, οι πειρατές εξεγείρονται και προωθούν, μερικές φορές βίαια, ένα εναλλακτικό μοντέλο καπιταλισμού. Πίσω στο 1602, η Ολλανδική Δημοκρατία χορήγησε στην East India Company, ένα μονοπώλιο για 21 χρόνια στο εμπόριο με τις περιοχές που βρίσκονται ανατολικά του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, το οποίο οδήγησε στην ταχεία καταστροφή των εκεί καλώς προ εγκατεστημένων εμπόρων, μερικοί από τους οποίους επανήλθαν ως πειρατές και άρχισαν την παράνομη πρακτική των συναλλαγών που πραγματοποιούνται εκτός της καθιερωμένης μονοπωλιακής κατάστασης. Ο ιστορικός Κρίστοφερ Χιλ σωστά παρατηρεί ότι οι σύγχρονοι πειρατές της θάλασσας “εξολοθρεύουν αυτούς που αγόρασαν προνόμια από το κράτος”.2 2 Christopher Hill, Liberty Against the Law: Some Seventeenth-Century Controversies (New York: Penguin Books, 1997), 115. Στην πραγματικότητα, αυτοί οι πειρατές φαίνεται να υπερασπίζουν το δικαίωμα να λειτουργούν μόνοι τους, να ακολουθούν τα δικά τους πρότυπα, και να επωφελούνται από τα κέρδη. Οι πειρατές της θάλασσας δεν κάνουν επιθέσεις στα πλοία λόγω κάποιας υψηλής-διανόησης άμυνας των ελεύθερων αγορών. Αντιθέτως, ήταν ανεξάρτητοι έμποροι που ξαφνικά τους κόλλησαν την ετικέτα «πειρατές», λόγω των μονοπωλιακών προσπαθειών από τα ευρωπαϊκά κράτη. Πίσω από τις ενέργειες των πειρατών ήταν η πεποίθηση ότι οι θάλασσες θα πρέπει να είναι ελεύθερες και ανοιχτές. Στην περίφημη πραγματεία του, Ελευθερία των Θαλασσών (Freedom of the Seas), ο νομικός μελετητής του δέκατου έβδομου αιώνα, Hugo Grotius, έγραψε ότι, τα ύδατα και η ναυσιπλοΐα θα πρέπει να είναι «ελεύθερα», διότι η θάλασσα είναι ένα δημόσιο αγαθό, που δεν ανήκει σε κανέναν, και χρησιμοποιώντας τις θάλασσες για τη ναυσιπλοΐα δεν εμποδίζεις άλλους από το να κάνουν το ίδιο. Οι διαψεύσεις ήρθαν γρήγορα από του Ίβηρες και Άγγλους άρχοντες, οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι τα μέρη ενός ωκεανού που συνδέονται με τις περιοχές τους θα μπορούσαν να τους πιστωθούν νομικά. Όμως, αιώνες μετά, ήταν τελικά η άποψη του Grotius που κέρδισε. Έξω από τα χωρικά ύδατα, ο Grotius υπερασπίστηκε την ιδέα ότι κανένα έθνος δεν έχει το δικαίωμα να πάρει υπό την κατοχή του τις ανοικτές θάλασσες. Τελικά, η ελευθερία των ανοιχτών θαλασσών -σήμερα, περισσότερο από το 50% όλης της επιφάνειας του νερού πάνω στη γη, επιτεύχθηκε μέσα από μια σειρά συνθηκών, αρχίζοντας το 1856 με την Συνθήκη των Παρισίων, η οποία κατάργησε το privateering (την οικειοποίηση). Όμως, όπως το έθεσε ο ιστορικός Pérotin-Dumon, “για την εξάλειψη της πειρατείας σε μεγαλύτερη κλίμακα, θα έπρεπε, το μονοπώλιο του εμπορίου να καταργηθεί εντελώς”.3 3 Anne Pérotin-Dumon, “The Pirate and the Emperor” in James Tracy (ed.), The Political Economy of Merchant Empires (Cambridge: Cambridge University Press, 1991), 196-227. Από πολλές απόψεις, η διεθνής αναγνώριση της ελευθερίας των θαλασσών στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, πλαισίωσε την έντονη συζήτηση σχετικά με την ελευθερία των ερτζιανών κυμάτων κατά την έναρξη του εικοστού αιώνα. Σε μια ενδιαφέρουσα ιστορική στροφή, η βρετανική κυβέρνηση από τη δεκαετία του 1920, εξέδωσε ένα βασιλικό διάταγμα που χορηγούσε το μονοπώλιο (των ερτζιανών) στο British Broadcasting Corporation (BBC) -το ίδιο είδος διάταγμα που 300 χρόνια νωρίτερα είχε εκδοθεί για την British East India Company . Αυτό το βασιλικό διάταγμα επέτρεψε στη βρετανική κυβέρνηση να μονοπωλήσει τον “αέρα” όπου κυκλοφορούσαν τα ραδιοκύματα, εμποδίζοντας έτσι την ελεύθερη ραδιοφωνία και ραδιοτηλεόραση. Λίγο μετά, ο Leonard Plugge συστήνει την International Broadcasting Company (IBC) κάτω από τη μύτη της κυβέρνησης και άρχισε να αγοράζει χρόνο ομιλίας από τους εγκατεστημένους πειρατικούς ραδιοσταθμούς σε εξέδρες ανοικτής θάλασσας, έξω από τη σφαίρα της βρετανικής επιρροής. Ο Plugge αμφισβήτησε τόσο το μονοπώλιο του BBC όσο και την βασική αρχή ότι η Βρετανική κυριαρχία επεκτάθηκε στα ερτζιανά. Για τις ενέργειες του αυτές, θεωρήθηκε ως ένας πειρατής. Συγκλονισμένη από το φαινόμενο των πειρατών, η Βρετανική κυβέρνηση τελικά κατάργησε το μονοπώλιο του BBC το 1967, απελευθερώνοντας έτσι το ραδιόφωνο, τις ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και τα ερτζιανά κύματα, ως κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Επιτέλους, οι ακροατές θα μπορούσαν να συντονιστούν στα επίσημα κανάλια του BBC και να ακούσουν τον “διαβολικό” ήχο του rock n roll. Όπως εξήγησε ο Adrian Johns: Από το 1967, το BBC έγινε ένα μεταξύ πολλών... Η ειρωνεία είναι ότι στη συνέχεια βρήκε την κριτική και με σκεπτικισμό φωνή του, που του είχε λείψει... οι αρετές του BBC ήρθαν στο φως στο τέλος του μονοπωλίου του.4 4 Adrian Johns, Death of a Pirate: British Radio and the Making of the Information Age (New York: Norton, 2011), 262. Καθώς οι τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών βελτιώνονταν, οι εταιρείες με δεσπόζουσα θέση στις μεταδόσεις στο ραδιόφωνο, όπως η AT&T, άρχισαν να δείχνουν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον για την επέκταση του ελέγχου τους στον κυβερνοχώρο, ένα εκκολαπτόμενο έδαφος του οποίου ο σχεδιασμός ξεκίνησε στη δεκαετία του 1960. Πολλοί βλέπουν στην AT&T το πρώτο μονοπώλιο στην ιστορία του κυβερνοχώρου. Γύρω στο 1970, ήταν ο προτιμώμενος στόχος των λεγόμενων “phone phreaks” -οι πρώιμοι πειρατές που αρνήθηκαν να στέκονται σιωπηλοί, ενώ η AT&T σχημάτιζε τον επικεντρωμένο μονοπωλιακό έλεγχο της στις τηλεφωνικές επικοινωνίες. Δεν είναι περίεργο ότι στον κατάλογο της Αμερικής με τις μεγαλύτερες πειρατικές ομάδες που δημοσιεύθηκε το 1980 από το underground περιοδικό υπολογιστών “Phrack”, πολλές από αυτές είχαν υιοθετήσει έξυπνα τα αναγνωριστικά τους που ειρωνεύονταν τις κυρίαρχες εταιρείες της βιομηχανίας της πληροφορικής, όπως η Force Shock Bell ή η IBM Syndicate. Πολλοί πειρατές τώρα σκόπιμα αντιτάσσονται στα καταχρηστικά μονοπώλια σε όλες τις μορφές τους, από τις κυρίαρχες θέσεις στις αναδυόμενες βιομηχανίες, όπως τις online βελτιστοποιημένης αναζήτησης μέχρι τον “εξτρεμισμό πνευματικών δικαιωμάτων” στις πολιτιστικές βιομηχανίες και τα μέσα ενημέρωσης. Χιλιάδες Twitter λογαριασμοί που ελέγχονται από χακτιβιστές, που ταυτίζονται με οργανώσεις όπως το WikiLeaks και τους Anonymous, διαχέουν μηνύματα που διαλαλούν την ανάγκη για “ένα ελεύθερο και ανοιχτό διαδίκτυο”, αρχής γενομένης από η παραδοχή ότι “η πληροφόρηση πρέπει να είναι ελεύθερη” -μια δήλωση που έγινε δημόσια για πρώτη φορά το 1984, κατά τη διάρκεια της έναρξης της Hackers’ Conference. Σήμερα, η δεσπόζουσα θέση των εν λόγω εταιρειών, όπως είναι το Facebook, η Google και η Amazon, δημιουργούν προβλήματα που θυμίζουν εκείνα που είχαν τεθεί από την AT&T ή την Microsoft τα προηγούμενα χρόνια. Καινοτομία με τον πειρατικό γνώμονα Οι οργανισμοί με πειρατική ταυτότητα -ας τους ονομάσουμε “πειρατικούς οργανισμούς”- δεν διαμαρτύρονται μόνο ενάντια στην καθεστηκυία τάξη, εισάγουν επίσης και νέες ιδέες και τεχνολογίες. Πολλές καινοτομίες που αρχικά μπορεί να θεωρηθούν ως παράνομες και προωθούνται από τις πειρατικές οργανώσεις, έχουν αναμορφώσει ολόκληρους κλάδους της βιομηχανίας. Για παράδειγμα, μέχρι το πειρατικό Napster να δώσει το έναυσμα για μια μαζική αναμόρφωση της μουσικής βιομηχανίας, ήταν ασυνήθιστο να αγοράζουμε μουσική με το κομμάτι/τραγούδι. Εάν ο καταναλωτής ήθελε να αποκτήσει μια επιτυχία-τραγούδι, συνήθως χρειαζόταν να αγοράσει ένα άλμπουμ με 12 τραγούδια για $20 και να χάνει τον χρόνο του να παρακάμπτει τα άλλα τραγούδια για να ακούσει το κομμάτι που ήθελε. Και πίσω στη δεκαετία του 1990, η διανομή ελεύθερου λογισμικού δεν ήταν η επόμενη μεγάλη ιδέα του Bill Gates. Ωστόσο, κάτω από την ώθηση του κινήματος των χάκερ, έγινε μια βασική κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης της βιομηχανίας του λογισμικού (σκέψου τα mobile apps). Και αν γνωρίζετε κάποιον που έμενε στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν από το 1967, θα θυμάται ασφαλώς ότι τότε, το BBC ήταν ο μόνος ραδιοφωνικός σταθμός που είχε την έγκριση από τη βρετανική κυβέρνηση. Αλλά το πειρατικό ραδιόφωνο έληξε το μονοπώλιο του BBC και άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού: Διέδωσε το ρόλο του DJ, προώθησε νέα είδη μουσικής, και πρόσφερε μια πολύ ευρύτερη επιλογή ραδιοφωνικών προγραμμάτων, όλα αυτά έγιναν χάριν των διαφημιστικών εσόδων (αντί των κρατικών επιδοτήσεων). Οι πειρατικές οργανώσεις, επίσης, έπαιξαν ρόλο στην αποδυνάμωση της κυρίαρχης θέσης της Microsoft και αφάνισαν τα άνετα μονοπώλια των “μεγαλύτερων” (the majors) στη μουσική βιομηχανία. Σήμερα, οι μεγάλες μονοπωλιακές βιομηχανίες στη φαρμακευτική, στην βιοτεχνολογία, στους σπόρους, αντιλαμβάνονται τους υποστηρικτές ανοικτής πηγής στην συνθετική βιολογία, όπως το κίνημα DIY Bio, ως μια πειρατική απειλή. Γενικότερα, όσοι καρπώνονται την υπεραξία που παράγεται από τις κυρίαρχες θέσεις στον ιδιωτικό τομέα, συνήθως υποστηρίζουν ότι οι πειρατές θέτουν σε κίνδυνο τον καπιταλισμό, αλλά μια εντελώς διαφορετική εικόνα προκύπτει αν την δούμε μέσα από την ιστορική προοπτική. Ποιος προώθησε την ελευθερία των θαλασσών στο δέκατο έβδομο αιώνα, ενάντια στα κρατικά μονοπώλια που “απέκτησαν” δικαιώματα ιδιοκτησίας και μονοπωλίου στις θαλάσσιες οδούς; Οι πειρατές της θάλασσας. Ποιος επέτρεψε να επιτευχθεί η ελευθερία στα ερτζιανά κατά του κρατικού μονοπωλίου του BBC στο Ηνωμένο Βασίλειο; Οι πειρατικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί. Και τι ακριβώς είναι αυτό που θέλουν οι πειρατικές οργανώσεις, όπως το WikiLeaks και οι Anonymous; Θέλουν ο κυβερνοχώρος να είναι ανοικτός, ουδέτερος, με σεβασμό στην ιδιωτική ζωή, και να αντιμετωπίζεται ως κοινό αγαθό της ανθρωπότητας, και όχι ως έδαφος που μπορεί να διαιρεθεί και να κατακτηθεί από ανταγωνιστικά έθνη-κράτη. Από πολλές απόψεις, οι πειρατικές οργανώσεις αποτελούν την εμπροσθοφυλακή του καπιταλισμού και προοιωνίζουν τις μελλοντικές κατευθύνσεις της οικονομίας. Μπορούν να θεωρηθούν ως την βασική κινητήρια δύναμη της, αυτού που ονομάζει ο Schumpeter, ως “δημιουργική καταστροφή”. Συνέπειες για το μέλλον του καπιταλισμού Η πειρατεία δεν είναι σχετικά με το νόμο, είναι περισσότερο για την γεωπολιτική Από την πορτογαλική άποψη, οι Ολλανδοί έμποροι που έρχονταν στην Νοτιοανατολική Ασία γύρω στο 1600, θεωρούνταν πειρατές. Όμως, για τους Ολλανδούς, η αλήθεια ήταν πως οι Πορτογάλοι ήταν οι πειρατές, που δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν την ολλανδική κυριότητα σε ορισμένες εμπορικές οδούς. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει κατηγορήσει επανειλημμένα την κινεζική κυβέρνηση για cyberpiracy. Αλλά οι τελευταία επέστρεψε πίσω αυτήν την φιλοφρόνηση, μετά τις αποκαλύψεις από τον Snowden σχετικά με το πρόγραμμα παρακολούθησης της NSA, το Prism. Από την άποψη ενός οργανισμού όπως το WikiLeaks, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Κίνα, είναι λάθος η εφαρμογή των τακτικών κυβερνο-κατασκοπείας. Μαζί με τα μέλη του Pirate Bay, του MegaUpload (τώρα MEGA) και τους Anonymous, το WikiLeaks τάσσεται υπέρ μιας υπερεθνικής αναγνώρισης του κυβερνοχώρου ως ένα κοινό αγαθό, όπου οι αρχές της δικτυακής ουδετερότητας, της διαφάνειας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής είναι ενσωματωμένες ήδη από το στάδιο του σχεδιασμό, τόσο στο παγκόσμιο δίκτυο υποδομών όσο και του λογισμικού. Ο διαβόητος πειρατής και ιδρυτής του MegaUpload, Kim Dotcom, εξέφρασε σαφέστατα την άποψη αυτή, σε πρόσφατη συνέντευξή του: Θέλουμε οτιδήποτε μεταφέρεται μέσω του διαδικτύου να έχει ένα στρώμα κρυπτογράφησης για την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Ο χάρτης του ΟΗΕ ορίζει πως κάθε ανθρώπινο ον έχει δικαίωμα στην προστασία της ιδιωτικής του ζωής. Και πώς γίνεται αυτό σεβαστό από τις διάφορες κυβερνήσεις;5 5 Toby Manhire, “Kim Dotcom on Mega, Hollywood, the Internet and Copyright Enforcement”, video. Όσο οι κυβερνήσεις συνεχίζουν να παίζουν με την γεωπολιτική του κυβερνοχώρου ως παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, η πειρατεία θα εξακολουθήσει να αποτελεί σημαντικό ζήτημα για τις κυβερνήσεις και για τις επιχειρήσεις. Η πειρατεία δεν είναι για το ελεύθερο περιεχόμενο, είναι για τα μη-μονοπωλιακά κανάλια διανομής Η πειρατεία είναι σχετική με τις περιοχές, έτσι ώστε τα μέσα διανομής, -τα μέσα μεταφοράς αν θέλετε- έχουν μεγαλύτερη σημασία από το τι μεταφέρεται μέσα από ή με αυτά. Υπό αυτή την έννοια, η πειρατική οργάνωση είναι ουδέτερη ηθικά, και για αυτόν ακριβώς το λόγο οι κυβερνητικές πολιτικές που θέλουν να λογοκρίνουν ορισμένους τύπους στο περιεχόμενο που ανεβαίνει στο διαδίκτυο, όπως πχ. “τυχερά παιχνίδια” και “σατανισμός”, χάνουν εντελώς το στόχο τους στην προσπάθειά τους για να καταπολεμήσουν την πειρατεία. Οι διαμορφωτές χάραξης της πολιτικής παραμελούν την φύση και τον σκοπό του πειρατικού κινήματος, κάτι που μεταφράζεται εύκολα σε μια πολιτική ανικανότητα που δεν ασχολείται με μια σειρά από ανεπάρκειες της αγοράς στις βιομηχανίες, όπου οι κανόνες του παιχνιδιού υπαγορεύονται από τέτοιες μονοπωλιακές ρυθμίσεις, όπως είναι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα πνευματικά δικαιώματα. Η πειρατεία αμφισβητεί τα θεμέλια του συστήματος έθνους-κράτους Από την έναρξη λειτουργίας του συστήματος έθνους-κράτους το δέκατο έβδομο αιώνα, σταθεροποιητικό ρόλο έχει η προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης με την παροχή στις ανθρώπινες κοινωνίες, σαφών κανόνων για τη διανομή και τη διαχείριση περιοχών (εδαφική κυριαρχία). Και παρά τους τραγικούς πολέμους που το σύστημα έθνους-κράτους πυροδότησε και τροφοδότησε, πέτυχε τους περισσότερους από τους στόχους που οραματίσθηκαν τα συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης της Βεστφαλίας το 1648 . Η αρχή της κυριαρχίας, σε πρακτικό επίπεδο, ήρθε για να οριοθετηθούν σύνορα σε φυσικές περιοχές όπως η γη και η θάλασσα, όπου οι υπάρχουσες γεωλογικές διαμορφώσεις μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τη σύνταξη του χάρτη (π.χ. αυτό το ποτάμι θα οριοθετεί το νότιο σύνορο και αυτό το βουνό το βόρειο). Αλλά τα σχετικά όρια του καπιταλισμού έχουν μετατοπιστεί σε νέες περιοχές -σε αυτές των ερτζιανών κυμάτων, του κυβερνοχώρου, και σύντομα, του διαστήματος. Αυτά τα νέα εδάφη διαφέρουν ριζικά από την στεριά και την θάλασσα, γιατί δεν δεσμεύονται από φυσικό σχεδιασμό -δηλαδή, δεν υφίστανται τοπολογικές ιδιαιτερότητες που να δικαιολογούν την χάραξη συνόρων σε ένα σημείο και όχι σε ένα άλλο. Για το λόγο αυτό, φαίνεται περίεργη σήμερα, η οικοδόμηση εθνικών firewalls που να περικλείουν τον κυβερνοχώρο εντός των ορίων κυρίαρχου εδάφους του οποίου τα σύνορα προσδιορίστηκαν αιώνες πριν, λόγω τον φυσικών γεωλογικών ορίων που τα χωρίζει πχ. η διαδρομή ενός ποταμού. Ωστόσο, πολλές κυβερνήσεις κάνουν ακριβώς αυτό, με επίκληση στην αρχή της εδαφικής κυριαρχίας. Δείτε τα “φίλτρα” που τοποθετούν η Κίνα και το Ιράν στο διαδίκτυο, αλλά και δημοκρατίες όπως η Αυστραλία και οι ΗΠΑ. Εδώ, λοιπόν, είναι και το θεμελιώδες ερώτημα: Είναι ο κυβερνοχώρος μια σειρά από εθνικά intranets (υπο-δίκτυα, δίκτυα μέσα στο διαδίκτυο) που συνδέονται με υποβρύχια καλώδια ή μήπως είναι μια ουδέτερη, ανοικτή και παγκόσμια επικράτεια παρόμοια με τα “διεθνή χωρικά ύδατα”; Το σύστημα έθνους-κράτους θα πρέπει να απαντήσει σε ερωτήσεις όπως αυτή, ερωτήσεις που οι πειρατικές οργανώσεις επιμένουν να θέτουν, μερικές φορές επιθετικά, καθώς οι χωρίς περιορισμούς περιοχές, όπως ο κυβερνοχώρος, έχουν γίνει η εμπροσθοφυλακή της καπιταλιστικής εξέλιξης. Κοιτώντας προς το μέλλον, η ανάδυση της βιομηχανίας για την μεταλλευτική εξόρυξη στο διάστημα, θα μπορούσε να αποτελέσει το επόμενο “μήλο της έριδας” ανάμεσα στα έθνη-κράτη. Πάρτε για παράδειγμα την ιδιωτική εταιρεία Planetary Resources, η οποία αυτοπροσδιορίζεται ως “η εταιρεία εξόρυξης αστεροειδών”. Σκοπός της είναι να δημιουργήσει “ένα νέο πρότυπο για την ανακάλυψη και αξιοποίηση των πόρων που θα φέρει το ηλιακό σύστημα στη σφαίρα επιρροής της ανθρωπότητας”. Όμως, σύμφωνα με ποια αρχή μπορεί ένας ιδιωτικός οργανισμός να διεκδικήσει νόμιμα τα δικαιώματα κυριότητας εξωγήινου εδάφους; Το 1967 η Συνθήκη για το Διάστημα ΟΗΕ (UN Outer Space Treaty), αναγνωρίζει “το κοινό συμφέρον ολόκληρης της ανθρωπότητας”, πάνω στα θέματα εξερεύνησης και προειδοποιεί ότι, “το διάστημα, συμπεριλαμβανομένης και της Σελήνης και των άλλων ουράνιων σωμάτων, δεν υπόκεινται σε εθνική οικειοποίηση από αιτήματα κυριαρχίας, μέσω της χρήσης ή της κατοχής ή με οποιαδήποτε άλλο μέσο”. Αν κάποιοι οργανισμοί παραβίαζαν τις προσδοκίες της συνθήκης σχετικά με την ανάγκη να εξεταστούν τα ουράνια σώματα ως μια “κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας”, δεν θα ήταν πολύ πιθανό να δούμε την εμφάνιση οργανώσεων -στην κυριολεξία πειρατές του διαστήματος- που θα προσπαθούσαν να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού, απλά όπως έκαναν οι προκάτοχοί τους παλαιότερα στην ανοικτή θάλασσα, στα ερτζιανά, και στον κυβερνοχώρο; Οι πειρατές μας υποχρεώνουν να αναζητήσουμε απαντήσεις σε δύο ερωτήματα: Πρώτον, μπορεί η αρχή της κυριαρχίας να ενημερωθεί για να χωρέσει τις τρέχουσες ανάγκες ή μήπως χρειαζόμαστε μια άλλη νέα αρχή για να πάρει την θέση της; Δεύτερον, είναι τα Ηνωμένα Έθνη το οικείο όργανο που εκπροσωπεί τα υπερεθνικά συμφέροντα και αρμόδιο να επιβάλει τους υπερεθνικούς κανόνες; Σαφέστατα, χάρη στους απογόνους του Μαυρογένη, υπάρχει πολύ δουλειά να γίνει από τους πολιτικούς και τις ρυθμιστικές αρχές, τώρα και στο μέλλον. Η αριστερή ή δεξιά πολιτική πρακτική αποκτά όλο και μικρότερο ρόλο και σημασία Τον Ιούλιο του 2013, μετά τις αποκαλύψεις του Snowden για το Prism, πολλοί πολιτικοί των ΗΠΑ πίεσαν για μια μεταρρύθμιση της πολιτικής στον κυβερνοχώρο, από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Μια τροπολογία που αποσκοπεί στο να υπάρχει πρόληψη ώστε η NSA να μην συλλέγει τα τηλεφωνικά αρχεία των πολιτών δεν πέρασε τελικά στην Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, σε μια ψηφοφορία με πολύ αμφίρροπο αποτέλεσμα (205 υπέρ με 217 κατά)7. 7 Η Τροπολογία είχε πλαισιωθεί με τον ακόλουθω τρόπο: ‘H. Amdt. 413 (Amash) to H.R. 2397: To end authority for the blanket collection of records under the Patriot Act. It would also bar the NSA and other agencies from using Sections 215 of the Patriot Act to collect records, including telephone call records’. Το πραγματικά ενδιαφέρον σχετικά με αυτή την ψηφοφορία ήταν η σύνθεση των δύο αντίμαχων στρατοπέδων, αυτή η σύνθεση δεν ακολούθησε το παραδοσιακό πολιτικό χάσμα μεταξύ των Ρεπουμπλικανών και των Δημοκρατικών. Αυτοί που τάσσονται υπέρ του περιορισμού της δύναμης της NSA στο να κάνει παρακολουθήσεις, προήλθε τόσο από την Αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος όσο και από την Δεξιά του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (συμπεριλαμβανομένων των Tea Party οργανώσεων). Αυτή η συνθετική διαφορά της στήριξης, δείχνει ότι το διακύβευμα δεν ήταν το μέγεθος του δημόσιου τομέα, που είναι το σύνηθες “μήλο της έριδας” μεταξύ της Αριστερής και Δεξιάς πολιτικής, αλλά το πεδίο εφαρμογής της αρχής της κυριαρχίας στον κυβερνοχώρο. Στο Δυτικό κόσμο, μόλις το θέμα της κυριαρχίας μπαίνει προς συζήτηση, αμέσως αναδύονται παράξενα πρότυπα πολιτικών συμμαχιών. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, για παράδειγμα, οι σοσιαλιστές σκληροπυρηνικοί έχουν συμφωνήσει με τους εκπροσώπους των δεξιών εξτρεμιστών, πάνω στην επανεδιεκδίκηση της κυριαρχίας. Ειδικότερα, για να πιέσουν σε μια έξοδο από την Ευρωζώνη, όπως συνέβη στη Γαλλία το περασμένο έτος, όταν τα κομμουνιστικά κόμματα και η άκρα δεξιά εξέφρασαν παρόμοιες ανησυχίες σχετικά με την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης πάνω στις γαλλικές υποθέσεις. Η απάντηση των πειρατών σε μια τέτοια πολιτική σύγχυση ήταν η δημιουργία των Πειρατικών Κομμάτων σε όλο τον κόσμο. Το Κόμμα Πειρατών Σουηδίας έχει καταφέρει ακόμη και να εκλέξει αντιπροσώπους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αλλά από πολλές απόψεις, τα Πειρατικά Κόμματα αντιμετωπίζουν τις ίδιες εσωτερικές αντιφάσεις, όπως και τα παραδοσιακά κόμματα. Για παράδειγμα, πάνω στο βασικό ζήτημα της κρατικής παρεμβατικότητας, έρχονται αντιμέτωπα με μια τεράστια εσωτερική αντίφαση. Από τη μία πλευρά, πολλά μέλη τους με αριστερή καταβολή, θέλουν μια αυστηρότερη κρατική παρεμβατικότητα, ας πούμε, στην χρηματοδότηση και στον τραπεζικό τομέα (πολλώ δε μάλλον τώρα στον απόηχο της οικονομική κρίση). Αλλά από την άλλη πλευρά, διαλαλούν επαναλαμβάνοντας ότι ο κυβερνοχώρος και οι συναφείς βιομηχανίες του, θα πρέπει να είναι απαλλαγμένα από την κρατική επιρροή και παρεμβατικότητα. Άρα, περισσότερη κρατική παρεμβατικότητα ή καμιά κρατική παρεμβατικότητα; Και γιατί στο ένα και όχι και στο άλλο; Η πρόσφατη αναβίωση του κινήματος των πειρατών (αν θεωρήσουμε ότι τα Πειρατικό Κόμματα είναι οι επίγονοι των παλαιών πειρατών) ζητά εκ νέου εξέταση στα θεμέλια της δυτικής πολιτικής σκέψης. Συγκεκριμένα, πριν αρχίσουμε να διερωτόμαστε πόσο κράτος και παρεμβατικότητα θέλουμε, χρειαζόμαστε μια ισχυρή θεωρία του τι σημαίνει κυριαρχία, ιδωμένη μέσα από την σκοπιά του παγκόσμιου καπιταλισμού στον εικοστό πρώτο αιώνα.8 8 In The Pirate Organization: Lessons from the Fringes of Capitalism (Boston: Harvard Business Review Press, 2013), Rodolphe Durand and I argue that a robust theory of state sovereignty must distinguish between ‘charted’ and ‘uncharted’ territory, and that the analysis of economic forces alone cannot provide us with useful regulatory guidelines. Επανεξετάζοντας τον καπιταλισμό μαζί με τους πειρατές, και όχι εναντίον τους Δεν υπάρχει προφανής λύση για τα ζητήματα που περιγράφονται σε αυτό το δοκίμιο. Η πειρατεία ανέκαθεν βρίσκονται στο σταυροδρόμι της πολιτικής κατάστασης και των μεγάλων επιχειρήσεων. Η οικονομική θεωρία από μόνη της, δεν μπορεί να αγκαλιάσει όλο το φάσμα των προκλήσεων που θέτει το πειρατικό κίνημα, οι οποίες αποκαλύπτουν συχνά ότι ο πραγματικός κόσμος μοιράζεται μεταξύ των ελεύθερων αγορών και του καπιταλισμού. Αυτές οι προκλήσεις είναι ζωτικής σημασίας, και τα ερωτήματα που θέτουν οι πειρατές είναι συχνά καίρια -το να τα απορρίψουμε ως ανοησίες θα ήταν αντιπαραγωγικό. Η αντιμετώπιση της πειρατείας, ως ένα καθαρά νομικό ζήτημα, θα ήταν λάθος, διότι η πειρατεία είναι σχετικά με τη γεωπολιτική του καπιταλισμού, δηλαδή, το πώς τα κράτη και οι εταιρείες αλληλεπιδρούν ως οικονομική δραστηριότητα που επεκτείνεται σε νέες περιοχές, όπου οι κανόνες της ιδιοκτησίας και της ανταλλαγής δεν έχουν ακόμη καθοριστεί. Η ιστορία έχει δείξει ότι σε πολλές περιπτώσεις, οι πειρατές και οι κυβερνήσεις έχουν συν-καθορίσει τους κανόνες -από την άποψη αυτή, αυτό μας λέει και η ιστορία του BBC. Τουλάχιστον, το πειρατικό κίνημα πρέπει να έχει πιο σφαιρική συμμετοχή σε συζητήσεις σχετικά με το μέλλον των κανόνων. Κάτι τέτοιο ΔΕΝ το έπραξε η International Telecommunications Union κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής το 2012 για την παγκόσμια διακυβέρνηση του διαδικτύου, όπου μόνο οι κυβερνήσεις και οι καλεσμένοι εταιρικοί επισκέπτες είχαν φωνή, ενώ το ευρύτερο σύνολο της κοινωνίας των πολιτών και τα δισεκατομμύρια των χρηστών του διαδικτύου δεν είχαν καμία. Αλλά το ΕΠΡΑΞΕ η κυβέρνηση της Ισλανδίας όταν σε συνεργασία με το WikiLeaks, επανεξέτασε την αρχιτεκτονική της στις online πολιτικές ελευθερίες. Σχετικά με τον αρθρογράφο: Ο Jean-Philippe Vergne είναι Επίκουρος Καθηγητής Στρατηγικής στο Ivey Business School (Western University, Canada). Το 2013, είχε συγγράψει το βιβλίο “The Pirate Organization: Lessons from the Fringes of Capitalism” (Ο Πειρατικός Οργανισμός: Διδάγματα από τις παρυφές του Καπιταλισμού) (Harvard Business Review Press) με τον Rodolphe Durand. Δημοσίευσαν ένα σύντομο ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων σχετικά με την πειρατεία και τον καπιταλισμό με τίτλο: “What is the Pirate Organization?”, που είναι διαθέσιμο στο YouTube (διάρκεια 00:05:08) κάτω από άδεια Creative Commons License. Στο twitter δημοσιεύουν στο @PirateOrg. What is the Pirate Organization? Μοιράστε
Posted on: Sat, 09 Nov 2013 21:12:54 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015