KIẾN TRÚC TÂM LINH TRONG ĐÔ THỊ HIÊN ĐẠI Có người không tin vào những điều thuộc về tâm linh ,nhưng khi đứng trước ban thờ cha mẹ ông bà họ vẫn khấn vái rất thành kính: " Con xin cha mẹ ông bà phù hộ cho con..." Dù tin hay không tin , nhưng họ vẫn có một điều cầu mong nào đó, một điều gửi gắm nào đó vào thế giới tâm linh. Tâm linh âu cũng là một nhu cầu đích thực của đời sống con người. Cuộc sống dù có sung túc, đầy đủ và hạnh phúc đến đâu chăng nữa thì cũng có lúc con người cảm thấy chơi vơi trước chốn trần gian. Những lúc đó người ta cần một điểm tựa, cần một niềm tin, cần gửi gắm một điều gì đấy vào cõi thiêng. Thế giới dù có văn minh tiến bộ đến đâu chăng nữa thì vẫn có những điều không thể giải thích được, và khi người ta không thể giải thích được bằng trí tuệ thì họ có thể giải thích bằng cái tâm. Nhân loại dù có hiền hoà đến mấy đi chăng nữa thì cái thiện và cái ác vẫn tồn tại. Lòng người đa số đều hướng về cái thiện. Phật, Chúa, thánh thần, sẽ làm cho họ có thể xua đi cái ác từ trong chính mình để tìm đến cái thiện. Và người ta tìm đến thế giới tâm linh là thế đấy. Trong ngôi nhà người Việt bao giờ cũng có một góc trang trọng để đặt ban thờ, thờ những người đã khuất, hay một ban thờ có đặt một tượng Quan Âm, một tượng Chúa, một cây Thánh giá hay một vị thánh thần nào đó. Góc tâm linh ấy thiêng liêng lắm. Ngôi nhà đã như vậy thì dĩ nhiên trong một cộng đồng cũng phải có một chốn một nơi để người đời hướng về cõi tâm linh.Những ngôi đền, ngôi chùa, nhà thờ... chính là nơi đáp ứng được những nhu cầu đó của con người. Đấy chính là những kiến trúc tâm linh. Kiến trúc tâm linh sao không thể coi như là một yếu tố cấu thành của một quần thể kiến trúc phục vụ cho con người. Làng xã truyền thống Viêt Nam bao giờ cũng có nhà ,có chợ, có đình và có chùa. Nhà là nơi cư trú và làm ăn sinh sống, chợ là nơi giao thương, đình là nơi sinh hoạt xã hội cộng đồng, còn Chùa là nơi hướng về cõi tâm linh. Người Pháp sang cai trị nước ta và mở mang các đô thị, thì những kiến trúc đầu tiên họ xây dựng là Toà thị chính, Toà án, Sở thuế,...và Nhà thờ. Nhà thờ bao giờ cũng được đặt ở một vị trí đắc địa nhất và có khi còn được xây dựng sớm hơn những công trình khác.Có ý kiến cho rằng họ làm như vậy là để ru ngủ lòng dân, tiện bề cho việc cai tri. Đúng thế, Tôn giáo luôn bị chính trị lợi dụng gây ra không biết bao nhiễu nhương, thậm chí ngày nay người ta còn. " thị trường hoá" Tôn giáo để kiếm lợi nhuận. Đó là mặt trái, còn mặt phải của nó chính là lòng tin, lòng cầu mong rất trong sáng rất thuần khiết của con người. Con người không thể thiếu cái đó và cũng như ở nông thôn hay ở đô thị không thể thiếu được những công trình kiến trúc tâm linh. Ấy thế mà trong các quy hoạch xây dựng đô thị hay nông thôn chẳng mấy ai đề cập đến vấn đề này. Chỉ khi bên các giáo phái xin xây dựng một ngôi chùa hay một ngôi nhà thờ thì lúc bấy giờ người ta mới quan tâm đến nó. Và những ngôi chùa hay nhà thờ đó rất có thể sẽ rơi vào những vị trí không thật phù hợp với quy hoạch chung. Nhà nước ta tôn trọng tôn giáo tín ngưỡng. Giao dân phát triển,số lượng chùa chiền,nhà thờ ngày càng nhiều, và chiếm một diện tích đất đai không nhỏ. Đấy phải chăng không phải là những vấn đề của quy hoạch và kiến trúc. Tôi có đến một ngôi nhà thờ nhỏ nằm trong ngóc ngách ở Quận 3 thành phố Hồ chí Minh. Giáo dân đông quá, họ ngồi ra cả trước cái sân xi măng chật hẹp khi hành lễ. Cha Chánh xứ xin mở rộng nhà thờ. Nhà thì còn có thể nới rộng ra đôi chút, nhưng mà nhỡ khi có cháy nổ... thì làm sao hàng trăm con người có thể thoát ra khỏi cái con hẻm ngoằn ngoèo ngóc ngách ấy. Tôi có gặp một nhà sư,ông bảo giáo hội có mua một miếng đất gần 1 ha và xin xây chùa, thì cơ quan quản lý quy hoạch trả lời: " Khu vực thuộc quy hoạch khu dân cư,không thể xây chùa" !!! Đấy là chuyện đã lâu rồi, nhưng có thực. Còn không biết bây giờ các cơ quan chức năng có coi kiến trúc tâm linh cũng là một phần trong quy hoạch khu dân cư hay không. Chính vì quy hoạch không quan tâm, nhưng nhu cầu xã hội thì vẫn phát triển nên bây giờ ta thấy rất nhiều chùa chiền, nhà thờ cơi nới mở rộng hoặc xây dựng lại và lên cao tầng. Công trình Tôn giáo trước đây bao giờ cũng có một khuôn viên rộng lớn, có sân vườn, cây xanh, hồ nước...nhưng bây giờ đã bị xây lấn hết. Cái khái niệm. " Cảnh chùa" ngày xưa dần đã bị phôi phai. Bây giờ có " Chùa mặt tiền" " Nhà thờ mặt tiền", " Nhà mặt tiền" thì còn có giá, nhưng nhà thờ mặt tiền, chùa mặt tiền, mỗi khi tan lễ giáo dân tràn ra đường thì những gì sẽ xẩy ra. Rồi Nhà thờ lên cao tầng tương đương như cao ốc văn phòng,âu cũng là điều rất mới mẽ. Tâm linh và lễ hội thường đi kèm với nhau. Rằm tháng Giêng, Phật Đản, lễ Vu Lan, Nô-en, lễ Tạ ơn...đã trở thành những ngày lễ hội. Tắc nghẽn giao thông và còn những gì có thể xảy ra nữa, quy hoạch đã tính đến chưa, không khéo lại xảy ra những vụ sập cầu như ở bên Campuchia. Những công trình tôn giáo được người đời rất tôn kính, nên thường được họ xây dựng với tất cả tâm huyết và tài lực của mình,vì thế đấy là những kiến trúc đẹp đẽ nhất,Trang trọng nhất, kiên cố nhất. Những kiến trúc đó đã góp phần quan trọng vào bộ mặt kiến trúc cảnh quan đô thị, không ít công trình nay đã trở thành di sản vật thể của các Quốc gia và là niềm kiêu hãnh của các dân tộc. Những chùa chiền,nhà thờ thường được xây dựng rất đồ sộ, rất bề thế, bởi vì người đời cho rằng những công trình như thế mới xứng với những đấng thiêng liêng ấy. Chúa, Phật...ở trên cao vời vợi để nhìn xuống thế gian, nhìn xuống những con người đang đứng phía bên dưới. Vào những nơi ấy con người sẽ trở nên bé nhỏ đi rất nhiều. Tôi đã vào ngôi nhà thờ Family ở Barcelona và có đúng cái cảm giác ấy. Kiến trúc tôn giáo quả thật đã có tác dụng mạnh mẽ của nó. Ở Ấn Độ, ở Trung Quốc, Miama, Campuchia, đền chùa vô cùng đồ sộ. Có lẽ người ta xây chùa Bái Đính lớn nhất Đông Nam Á cũng với ý tưởng đó. Nhưng tôi nghĩ người Việt Nam ta, cha ông ta có quan niệm hơi khác. Phật, hay các thánh thần rất gần gũi với người đời, dường như họ đang ở đâu đấy quanh ta, và họ đâu có cần ở trong những ngôi đền chùa quá ư đồ sộ và quá ư xa lạ. Những ngôi chùa ở Việt Nam nhỏ bé thôi,gần gũi với con người hơn, gần gũi với thiên nhiên hơn, tuy nhiên nó vẫn được người đời hết sức trân trọng hết sức tâm huyết để tạo nên từ những khối hình, những đường nét rất tinh tế như chùa Một cột, chùa Keo...và nó cũng được đặt ở những vị trí đắc địa nhất, trên đỉnh đồi, giữa một mặt nước mênh mang,giữa một vườn cây xanh thẳm.Chùa ở nước ta có cái bản sắc Việt Nam riêng. Bây giờ công trình tôn giáo mọc lên khắp nơi, nếu thờ Phật hay thờ một người có công đức với Đất nước, thì người ta thường nhại lại một ngôi chùa cổ. Có thể hợp lý nếu nó tạo được sự tương phản thích hợp giữa cổ kính với hiện đại, còn nếu không thì là một sự khập khiễng, lạc lỏng. Nhà thờ vẫn còn giữ lại dáng dấp của nhà thờ xưa. Tuy nhiên bây giờ người ta cũng cải tiến đôi chút, không còn mái cong vút, không còn hàng cột gỗ dày như xưa, bề mặt cũng đưa vào những lớp kính bóng loáng, cũng giống như xung quanh tượng Phật Bà là ánh hào quang điện rực rỡ. Thời đại mới, công nghệ mới, vật liệu mới, và lối sống của con người cũng đã có nhiều thay đổi, dĩ nhiên kiến trúc tôn giáo cũng sẽ có những đổi thay.Từ đầu thế kỷ 20 trở về trước, nhà thờ ở Phương Tây cơ bản vẫn theo phong cách kiến trúc Gô-tic, nhưng hình như từ khi Le Corbusier cho ra đời nhà thờ Rond Champ, thì kiến trúc nhà thờ đã đa dạng phong phú hơn rất nhiều.Suy cho cùng Chùa hay Nhà thờ là nơi đế cho con người đến đấy tỉnh tâm lại, lắng đọng lại và cầu mong điều gì đó, vì thế dù dưới hình thức kiến trúc nào, miễn là đạt được các yêu cầu trên thì nó đã là một kiến trúc tâm linh thật sự. KTS Tadao Ando chỉ để một cây Thánh giá trên một mặt nước yên tĩnh, mà người ngoại đạo cũng đã thấy đây là một chốn rất linh thiêng. Kiến trúc tâm linh là như thế đó và cũng chỉ cần như thế đó thôi. Kiến trúc tâm linh tốt nhất không phải chỉ là một công trình kiến trúc hoàn chỉnh mà phải là một không gian kiến trúc cảnh quan hoàn chỉnh. Ngoài công trình chính ra còn phải có sân vườn, cây xanh, mặt nước, các tác phẩm điêu khắc, và các kiến trúc phụ khác. Một cổng chùa đẹp và uy nghi, một ngôi nhà trống nhẹ nhàng thanh thoát để vọng cảnh, một ao sen với những hoa sen bập bềnh ngát hương...sẽ làm cho không gian tâm linh sâu lắng hơn,bay bổng hơn. Đấy là một tổ hợp kiến trúc cảnh quan hài hoà được tạo nên từ cái nền thiên nhiên nơi ấy, được tạo nên bởi sự cảm nhận về cái đẹp, về sự tôn kính của con người nơi ấy và từ đó tạo nên cái nét riêng của nó. Chính vì thế không có ngôi chùa nào giống ngôi chùa nào, kiến trúc tâm linh không hề có một khuôn mẫu nhất định.Chùa ở Ấn Độ khác với chùa ởTrung Quốc, chùa ở Việt Nam khác với chùa ở Thái Lan. Chùa ở Nhật Bản, kiến trúc chùa nhỏ thôi, nhưng không gian chùa rất rộng lớn. Nhà thờ thì có vẻ khuôn mẫu hơn, nhưng nhà thờ Phát Diệm cũng đã có rất nhiều khác biệt. Sự khác biệt ấy có thể tạo nên từ những hình khối, đường nét kiến trúc khác nhau, nhưng có lẽ cái không gian cảnh quan bên ngoài mới có thể tạo nên sự khác biệt nhiều nhất. Không gian cảnh quan Chùa, nhà thờ, cũng giống như một công viên tĩnh. Đến công viên tĩnh để người ta có thể thư giãn, để hít thở không khí trong lành, để có thể lấy lại sự thanh thản nhằm cân bằng lại nhịp sống. Đến không gian chùa hay nhà thờ người ta cũng có được những điều đó và hơn thế nữa ở nơi đấy con người sẽ được tịnh tâm, tâm hồn sẽ được lắng đọng lại và người ta tìm thấy sự bình yên. Bình yên, cuộc sống càng náo nhiệt, cuộc đời càng bươn chải con người càng cần có sự bình yên. Giống như những bản giao hưởng khi lên đến cao trào thì sau đó là một nốt lặng, nốt lặng ấy làm cho người nghe ngấm sâu hết tất cả những gì mà bản giao hưởng đã thể hiện. Công viên tĩnh và nhất là không gian chùa, không gian nhà thờ đó chính là những nốt lặng trong bản giao hưởng đô thi. Đô thị càng hiện đại càng rất cần những nốt lặng đó.
Posted on: Thu, 18 Jul 2013 02:43:22 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015